«هر ادعایی نیاز به اثبات دارد»! این، از معروف‌ترین جملاتی است که در دنیای حقوق مطرح می‌شود. بنابراین، به‌صرف طرح یک ادعا که می‌تواند در قالب شکوائیه یا دادخواست مطرح گردد، نمی‌توان خود را پیروز یک پرونده‌ حقوقی دانست. به‌طور سنتی شهادت، اقرار، سند، سوگند و اَماره به‌عنوان ادلّه اثبات مطرح می‌شوند. از‌این‌رو، اگر کسی ادعایی را در مراجع قضایی مطرح نماید، بایستی با یکی از این ادلّه آن را به اثبات برساند، وگرنه نمی‌تواند کاری از پیش ببرد.
امروزه با گسترش استفاده از فناوری‌های نوین، مصادیق دلایل و مدارکی که مورد استناد قرار می‌گیرند، تحول پیدا کرده است. ‌به‌عنوان نمونه، امروزه از قابلیت یا عدم ‌قابلیت استناد به فایل‌های صوتی و تصویریِ ضبط‌شده سخن گفته می‌شود؛ در حالی‌که در گذشته اساساً چنین ادلّه‌ای مطرح نبوده است.

امکان استناد به اسکرین شات 

«اسکرین‌شات» یا همان تصویرِ برداشته‌شده از صفحه‌ی گوشی تلفن همراه، یکی از ادلّه‌ی اثباتی پرچالش است که پرسش‌های بسیاری در خصوص آن مطرح می‌شود. فرض کنید که شخصی در پیام‌رسان تلگرام، پیام‌های تهدیدآمیز یا توهین‌آمیز ارسال نموده است. آیا شما می‌توانید در شکوائیه خود به اسکرین‌شات این پیام‌ها استناد کنید؟ اگر طرف مقابل شما حساب کاربری خود را پاک کرده باشد یا این‌که پیام‌ها را هم برای خود و هم برای شما پاک کرده باشد، چطور؟
چنین پرسش‌هایی باعث شده است که به سراغ یکی از قضات برجسته‌ی کشور، جناب آقای دکتر فضلعلی؛ مستشار محترم دادگاه تجدیدنظر، برویم و این پرسش‌ها را با ایشان در میان بگذاریم که:
۱-با توجه به این‌که سِرور پیام‌رسان‌هایی هم‌چون تلگرام و واتس‌اپ در داخل کشور نمی‌باشد، امکان استناد به به اسکرین‌شات وجود دارد یا خیر؟
۲-اگر ارسال‌کننده‌ی پیام، پس از ارسال پیام اکانت خود را پاک (delete) کرده باشد، چطور؟
۳-استعلام صحت یا عدم‌صحت این پیام‌ها از کدام نهاد باید صورت پذیرد؟

اینک، پاسخ جناب آقای دکتر فضلعلی را با شما مخاطبان سایت مهداد در میان می‌گذاریم.

برای یافتن پاسخ پرسش‌های مطرح‌شده، ناگزیر از رجوع به قانون هستیم: ماده‌ی ۶۵۵ قانون آیین دادرسی کیفری، صورت الکترونیکی یا محتوای الکترونیکی را به‌شرط رعایت سازوکارهای امنیتی، همانند سند و نوشته‌ی مکتوب قابل استناد دانسته و در تبصره ۱ مقرّر کرده است که هیچ‌گاه نمی‌توان صرفاً به‌لحاظ شکل یا نحوه‌ی تبادل اطلاعات الکترونیکی، از اعتباربخشیدن به محتوا و آثار قانونی آن خودداری نمود. ماده‌ی ۶۸۵ این قانون نیز تصریح کرده است که اگر داده‎های رایانه‌ای توسط طرف دعوا یا شخص ثالثی که از دعوا آگاهی ندارد، ایجاد یا پردازش یا ذخیره یا منتقل شود و سامانه‌ی رایانه‎ای یا مخابراتی مربوط به‌نحوی درست عمل کند که به صحت و تمامیت، اعتبار و انکارناپذیری داده‎ها خدشه وارد نشود، قابل استناد است.
بنابراین، در صورتی که مرجع قابل اعتمادی مانند پلیس فتا اصالت اسکرین‌شات ارائه‌شده از سوی اصحاب دعوا را تأیید کند یا به طریق دیگری، اصالت و ساختگی‌نبودن اسکرین‌شاتِ مورد استناد برای قاضی احراز شود، می‌تواند بر مبنای آن قضاوت کند. امّا اگر درباره‌ی اصالت اسکرین‌شات تردید جدّی وجود داشته باشد و احتمال برود که از طریق نرم‌افزارهایی مانند فتوشاپ ساخته شده است، دیگر قابلیت استناد نخواهد داشت».