مفهوم استرداد دادخواست و آثار آن

 استرداد دادخواست در اصطلاح به معنای اعراض از آثار دادخواست است که در نتیجه ‌استرداد دادخواست و پذیرش آن، دادخواست یا پیوست‌های آن به دادخواست دهنده پس داده نمی‌شود بلکه تقدیم آن، کاًن لم یکن تلقی می‌شود.

 استرداد دادخواست یکی از راه‌های زوال دادرسی می‌باشد. زوال دادرسی به معنای خاتمه یافتن دادرسی است و دادگاه از رسیدگی و صدور حکم معاف می‌شود، که بر اثر شرایط خاصی و به جهاتی، بر اثر عمل و اراده یکی از طرفین دعوی یا هر دو آنها نیازی به ادامه دخالت قاضی و نهایتاً صدور حکم برای حل اختلاف وجود نخواهد داشت.

ممکن است خواهان، پس از اینکه دادخواست خود را تقدیم کرد به جهتی از جهات، از ادامه‌دعوا منصرف شود یا به مصلحت بداند که دعوا را در وقتی دیگر مطرح و تعقیب نماید. مثلاً در پرونده فوق خواهان علت استرداد دریافت اجره المثل را کمک و مساعدت به انجام پروژه های عام المنفعه اعلام داشته است و به خاطر آن از این حق خود صرف نظر کرده است ولی در سایر موارد ممکن است ، خواهان بعد از اینکه دعوایش را مطرح کرد، متوجه می‌شود که اگر فلان مدرک را می‌داشت، موفقیت او در دعوا حتمی بود در حالی که دسترسی به آن مدرک فعلاً مقدور نیست و احتمالاً دست کسی است که فعلاً در خارج از کشور به سر می‌برد، بنابراین باید صبر کند تا آن شخص از سفر برگردد و او با اخذ مدرک مورد نظر از وی، مجدداً به تقدیم دادخواست مبادرت ورزد، لذا دادخواست خود را مسترد می‌نماید در این صورت دادگاه به موجب قانون مکلف به قبول این درخواست می‌باشد و قرار ابطال دادخواست را صادر خواهد نمود با اعلام ابطال دادخواست، باید قرارهای انجام شده مثل قرارکارشناسی، قرار معاینه محل و را باطل دانست.

مفهوم استرداد دعوی و تفاوت های آن با استرداد دادخواست 

آن چه در بدو امر به اذهان ممکن است متبادر بشود یکی دانستن استرداد دعوی و استرداد دادخواست می باشد اما باید توجه داشت منظور از استرداد دعوی ، چشم پوشی از قسمت یا تمام خواسته در دعوی مطروحه می باشد در پرونده فوق وکیل خواهان صرفا از قسمتی از خواسته خود که دریافت اجره المثل بوده است چشم پوشی و صف نظر نموده است . و تفاوتی که استرداد دعوی و استرداد دادخواست وجود دارد آن است که استرداد دادخواست باید تا جلسه اول دادرسی  ارائه شود لکن استرداد دعوی در هر مرحله ای ممکن است  یا استرداد دادخواست تمام دعاوی مطروحه در یک دادخواست را شامل می شود ولی استرداد دعوی ، قسمتی از آن را می تواند در بر بگیرد . در استرداد دادخواست قرار ابطال دادخواست صادر می شود ولی در استرداد دعوی در حین دادرسی قرار رد دعوی و بعد از اتمام مذاکرات و قبل از صدور حکم قرار سقوط دعوی را به دنبال خواهد داشت .

انواع استرداد دادخواست

استرداد دادخواست به صورت صریح یا تلویحی ضمنی صحیح است. ولی در هر صورت باید مبین استرداد باشد.

استرداد صریح دادخواست

 در استرداد صریح خواهان، با تقدیم لایحه یا اظهار شفاهی در دادگاه و درج آن در صورت مجلس، دادخواست خود را پس می‌گیرد و این امر تا جلسه اول دادرسی امکان دارد و دراین صورت دادگاه قرار ابطال دادخواست را صادر می‌کند. که در پرونده اخیر استرداد صورت گرفته از همین نوع است  .

استرداد ضمنی دادخواست

استرداد ضمنی در مواردی است که دادگاه به اخذ توضیح از خواهان نیاز داشته باشد و نامبرده در جلسه تعیین شده حاضر نشود و با اخذ توضیح از خوانده هم دادگاه نتواند رأی بدهد، که در این صورت دادخواست ابطال می‌شود؛ همچنین در صورتی ‌که با دعوت قبلی، هیچ یک از اصحاب دعوا حاضر نشوند و دادگاه هم نتواند در ماهیت دعوا بدون اخذ توضیح رأی صادر کند، دادخواست ابطال می‌گردد.(ماده 95 ق.آ.د.م ) در واقع عدم حضور خواهان در جلسه دادرسی و عدم پیگیری دادرسی انصراف ضمنی از تعقیب دادخواست تلقی می‌شود و دادخواست خواهان ابطال می‌شود.

همانگونه که ذکر شد با درخواست استرداد دادخواست، قرار ابطال دادخواست صادر خواهد شد. این قرار از قرارهای قاطع دعوا می‌باشد، که همواره از سوی دادگاه صادر می‌شود و با صدور آن پرونده از دادگاه رسیدگی کننده به دعوا خارج می‌شود.

مهلت استرداد دادخواست

بند الف ماده 107 ق.آ.د.م بیان می‌دارد که:

(خواهان می‌تواند تا اولین جلسه دادرسی، دادخواست خود را مسترد کند.)

با توجه به ماده مزبور مقطع زمانی که دادخواست دهنده می‌تواند دادخواست خود را مسترد کند تا اولین جلسه دادرسی می‌باشد. در نتیجه خواهان اصلی ، متقابل، وارد ثالث و جالب ثالث) می‌تواند پس از تقدیم دادخواست تا اولین جلسه دادرسی یا اولین جلسه پس از تقدیم دادخواست ورود ثالث و یا جلب ثالث، آن را پس بگیرد.

استرداد دعوا

 خواهان مي‌تواند مادامي‌كه دادرسي تمام نشده دعواي خود را استرداد كند  در اين صورت دادگاه قرار رد دعوا صادر مي‌نمايد.و اگر استرداد دعوا پس از ختم مذاكرات اصحاب دعوا در موردي ممكن است كه يا خوانده راضي باشد و يا خواهان از دعواي خود به كلي‌صرف‌نظر كند. در اين صورت دادگاه قرار سقوط دعوا صادر خواهد كرد.

در ماده 363 ق.آ.د.م نیز استرداد دادخواست تجدید نظر پیش بینی شده است. همچنین از ماده 415 ق.آ.د.م می‌توان استرداد دادخواست فرجامی را استنباط کرد.

منظور از عبارت « تا اولین جلسه دادرسی »، از زمان تقدیم دادخواست تا اولین اقدام شخص در جلسه نخستین دادرسی می‌باشد مگر اینکه قرینه‌ای بر خلاف آن وجود داشته باشد.

آثار استرداد دادخواست

اثر استرداد دادخواست که منتهی به قرار ابطال دادخواست می‌شود آن است که حالت طرفین دعوا به حالت قبل از طرح دعوا برمی‌گردد یعنی دعوا مجدداً قابل طرح است و حق مدعی یا خواهان از بین نمی‌رود و در صورتی که بعد از استرداد دادخواست پشیمان باشد، می‌تواند مجدداً به اقامه دعوا بپردازد و با تقدیم دادخواست جدید در واقع دادرسی زایل شده را دوباره احیا کند.. همچنین با صدور قرار ابطال دادخواست، مرور زمان که با طرح دعوا قطع شده است دوباره برقرار می‌شود و استمرار پیدا می‌کند و خسارات تأخیر تأدیه‌ای که از زمان طرح دعوی قابل مطالبه است دیگر قابل مطالبه نخواهد بود.

استرداد دادخواست  توسط وکیل

با توجه به بند 9 ماده 35 ق.آ.د.م در صورتی که خواهان وکیل داشته باشد وی در صورتی می‌تواند دادخواست را پس بگیرد که این امر در وکالت نامه او تصریح شده باشد.

نکته قابل توجه این است که پذیرش استرداد دادخواست مشروط به رضایت خوانده نشده است، در نتیجه با استرداد دادخواست  توسط خواهان در صورتی که در مقطع قانونی انجام شده باشد دادگاه قرار ابطال دادخواست را صادر می‌نماید.

در صورتی که استرداد دادخواست مطرح شود، خواهان می‌تواند پیش از صدور قرار ابطال دادخواست از آن منصرف شود.

تقاضای جبران خسارت هنگام استرداد دادخواست

سؤالی که در اینجا ممکن است مطرح شود این است که آیا با استرداد دادخواست توسط خواهان، خوانده دعوا می‌تواند تقاضای جبران خسارت وارده بر اثر اقامه دعوا از سوی خواهان را بنماید؟

پاسخ به این سؤال مثبت می‌باشد و باید دانست که خوانده می‌تواند تقاضای جبران خسارت وارده را بنماید ولی نه به این صورت که ابطال دادخواست خواهان موکول به پرداخت خسارت به خوانده‌ی‌دعوی باشد بلکه، دادگاه مکلف به قبول درخواست خواهان مبنی بر استرداد دادخواست می‌باشد و در نهایت خوانده دعوی در صورتی که در مقابل اقامه‌ی دعوی خواهان وکیل انتخاب کرده و حق الوکاله‌ای پرداخته باشد یا برای دفاع متحمل هزینه‌هایی گردیده باشد می‌تواند با تقدیم دادخواست به دادگاه، جبران خسارت خود را از دادگاه مطالبه کند.

مستندات قانونی

‌ماده 107 قانون آیین دادرسی مدنی

 “استرداد دعوا و دادخواست به ترتيب زير صورت مي‌گيرد:

‌الف – خواهان مي‌تواند تا اولين جلسه دادرسي، دادخواست خود را مسترد كند. در اين صورت دادگاه قرار ابطال دادخواست صادر مي‌نمايد.

ب – خواهان مي‌تواند مادامي‌كه دادرسي تمام نشده دعواي خود را استرداد كند . در اين صورت دادگاه قرار رد دعوا صادر مي‌نمايد.

ج – استرداد دعوا پس از ختم مذاكرات اصحاب دعوا در موردي ممكن است كه يا خوانده راضي باشد و يا خواهان از دعواي خود به كلي‌صرف‌نظر كند. در اين صورت دادگاه قرار سقوط دعوا صادر خواهد كرد.”

‌ماده 363 قانون آیین دادرسی مدنی

 “چنانچه هريك از طرفين دعوا دادخواست تجديدنظر خود را مسترد نمايند، مرجع تجديدنظر، قرار ابطال دادخواست تجديدنظر را‌صادر مي‌نمايد.”

‌ماده 415 قانون آیین دادرسی مدنی

 “اگر فرجام خواه دادخواست فرجامي خود را استرداد نمايد و يا دادخواست او رد شود حق درخواست فرجام تبعي ساقط مي‌شود و اگر‌درخواست فرجام تبعي شده باشد بلااثر مي‌گردد.”
ماده 95 قانون آیین دادرسی مدنی

 ” عدم حضور هريك از اصحاب دعوا و يا وكيل آنان در جلسه دادرسي مانع رسيدگي و اتخاذ تصميم نيست. در موردي‌كه دادگاه به اخذ‌توضيح از خواهان نياز داشته باشد و نامبرده درجلسه تعيين شده حاضر نشود و با اخذ توضيح از خوانده هم دادگاه نتواند رأي بدهد، همچنين‌درصورتي كه با دعوت قبلي هيچ‌يك از اصحاب دعوا حاضر نشوند، و دادگاه نتواند در ماهيت دعوا بدون اخذ توضيح رأي صادر كند دادخواست ابطال‌خواهد شد.”