نحوه و مراحل تقسیم ارث از طریق دادگاه

درخواست تقسیم ترکه صرفا از سوی وراث و در دادگاه عمومی حقوقی قابل طرح می باشد  و طبق قانون هیچ محدودیت زمانی برای مطالبه‌ی آن وجود ندارد پس اگر وراثی پس از گذشت چند سالِ متمادی از فوت مورث، اقدام به طرح این خواسته نمایند با مانع قانونی رو‌به‌رو نخواهند شد.
نحوه گرفتن گواهی انحصار وراثت
در قدم اول بعد از فوت متوفی هریک از بازماندگان می بایست مبادرت به دریافت مدرکی نماید که ثابت کند که در زمانِ فوت، وراث متوفی چه کسانی می باشند برای این منظور هر یک از وراث می تواننند با مراجعه به محکمه ( شورای حل اختلاف )  تقاضای اخذ گواهی انحصار وراثت را مطرح نماید .
برای گرفتن گواهی حصر وراثت هر یک از ورثه  باید درخواست خود را به همراه گواهی فوت و شناسنامه‌ی متوفی، کپی شناسنامه‌ی وراث، استشهادیه‌ی محضری مبنی بر انحصار ورثه به افراد معرفی شده و گواهی مالیات بر ارث (چنانچه متوفی قبل از سال ۱۳۹۵ فوت شده باشد) به شورای حل اختلاف  مستقر در آخرین محلِ اقامتگاه یا سکونت متوفی تقدیم شود.
شورا بعد از بررسی مدارک، اقدام به نشر آگهی می‌کند و چنانچه بعد از یک‌ماه از تاریخ انتشار، اعتراضی به آن نشده باشد، گواهی مزبور را صادر می‌نماید، در غیر این صورت جلسه‌ای به منظور روشن شدن موضوع با حضور وراث و شخص معترض تشکیل می‌دهد.
اشخاصی که طبق گواهی انحصار وراثت جزء ورثه متوفی می باشند می توانند  ترکه و مطالباتِ متوفی را از کسانی که مدیون یا متصرفِ مال هستند مطالبه کنند و یا برای تقسیم ارث به دادگاه مراجعه کنند .
نحوه  تقدیم دادخواست  تقسیم  ارث
هر کدام از افرادی که نامشان در گواهی انحصار وراثت صادر شده از شورای حلاختلاف باشد می توانند با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی شهر خود با ارائه گواهی انحصار وراثت و تصویر شناسنامه  و کارت ملی خود دادخواست تقسیم ترکه را تنظیم و تقدیم دادگاه نمایند هزینه این دادخواست در حال حاضر حدود  صد هزار تومان می باشد .
بعد از ارجاع دادخواست به دادگاه قاضی دستور تعیین وقت و دعوت از تمام ورثه را صادر می کند .
نحوه رسیدگی به تقاضای تقسیم ترکه در دادگاه
در جلسه مقرر و هنگام حضور طرفین دعوا ، چنانچه وراث در تقسیم اموال به تراضی رسیده باشند، قاضی توافقات را صورت‌جلسه و به امضای آنان می‌رساند اما اگر وراث اختلافی داشته باشند و مال مورد تقسیم، متساوی‌الاجزا و دارای ارزش مساوی باشد، قاضی، سهم هر یک را به مساوات معلوم می‌سازد و اگر به لحاظ ارزش متفاوت باشند قاضی به شیوه‌ی تعدیل، حصه‌ی ورثه را مشخص می‌کند و چنانچه امکان تعدیل نباشد، از طریق رد انجام می‌دهد.
به عنوان مثال فرض کنید، ماترک زمینی به مساحت هزار متر مربع است و ارزش همه‌ی مساحت آن به یک میزان است. قاضی مساحت مذکور را به پنج قطعه دویست متری تقسیم می‌کند و سهم هر یک از وراث را از طریق قرعه معلوم می‌سازد اما اگر بخشی از این زمین، ارزش بیشتری داشته باشد، قاضی از طریق تقسیم به تعدیل، سهم هریک را مشخص می‌کند. به این صورت که به دارنده‌ی سهم کم‌ ارزش‌تر، متراژ بیشتری اختصاص می‌دهد تا کاهش بهای آن با افزایش مساحت جبران شود و اگر امکان تعدیل نبود، دارنده‌ی سهم با ارزش، مبلغی پول را که جبران کننده‌ی این تفاوت باشد به ورثه‌ی دیگر می‌پردازد.
تقسیم ترکه توسط وراث بدون مراجعه به دادگاه
همان‌طور که ملاحظه شد، برای تقسیم ترکه مراحل متعددی لازم است اما چنانچه ورثه بدون طی این مراحل اقدام به تقسیم و تعیین سهم کرده باشند، نباید اقدام‌شان را باطل دانست. در این صورت طلبکاران متوفی نیز می‌توانند، به هریک از وراث به میزان سهمی که از ماترک برده رجوع نمایند و اگر یکی از وراث توان پرداخت نداشت، طلبکار می‌تواند مجددا از ورثه‌ی دیگر مطالبه نماید و آن‌گاه وارثی که بیشتر از سهم خود پرداخته، حق رجوع به آن دیگری را خواهد داشت.
برای روشن شدن موضوع در ادامه به روند رسیدگی به یکی از پرونده های تقسیم ترکه در تهران می پردازیم .
رسیدگی به پرونده  فروش ملک مشاع  و تقسیم ثمن حاصل از آن فی مابین مالکین مشاعی
گردشکار
در پرونده مورد نظر آقای حبیب در مقام خواهان مبادرت به تقدیم دادخواستی به طرفیت سایر ورثه مرحوم جمشید نموده و بر حسب آن بر اساس گواهی حصر وراثت صادره از شعبه 195 دادگاه حقوقی تهران ، اظهار داشته که چون ورثه مشخص و معین بوده و  سازمان ثبت اسناد و املاک کشور پلاک ثبتی ** فرعی *** که جزو ماترک مورث ایشان می باشد را غیر قابل تقسیم اعلام نموده  است  دادگاه دستور فروش ملک و تقسیم ثمن حاصل  از فروش را فی ما بین ورثه به نسبت حصه های قانونی آنان بدهد .
پرونده به نظر دادرس محترم شعبه رسیده است و ایشان مقرر نموده اند از سازمان ثبت اسناد و املاک نسبت به ملکیت  ملک مورد تنازع استعلام ، و برای رسیدگی با تعیین وقت دادرسی طرفین دعوت شوند .
  سازمان ثبت در جواب نامه دفتر شعبه 176 دادگاه عمومی ، آخرین مالک پلاک ثبتی مزبور را آقای جمشید  که مورث متداعیین می باشد را معرفی نموده است .
بنا بر گواهی مامور ابلاغ اوراق اخضاریه به تمام طرفین ابلاغ گردیده است و در وقت مقرر، در جلسه مورخ 4/6/88 کلیه خواندگان به جز خوانده ردیف دوم حضور یافته  و به همراه  خواهان جملگی  اظهار داشته خواسته را قبول دارند و متقاضی  صدور حکم مبنی بر فروش  ملک موصوف و تقسیم ثمن حاصل  از آن فی مابین خود هستند  .
لذا دادگاه پس از ختم مذاکرات با معد دانستن پرونده برای صدور رای  ختم دادرسی را اعلام نموده و به شرح ذیل مبادرت به صدور حکم نموده است .
دادنامه  تقسیم ترکه
در خصوص دادخواست آقای حبیب به طرفیت حواندگان ( 4 نفر ) به خواسته تقاضای فروش شش دانگ پلاک ثبتی شماره **** بخش 10 تهران و مطالبه هزینه دادرسی به استناد رونوشت سند مالکیت شماره و گواهی انحصار وراثت و گواهی غیر قابل افراز بودن به شرح دادخواست تقدیمی با این توضیح که ملک متنازع فیه در مالکیت مورث اصحاب دعوی ، مرحوم جمشید قرار دارد و مشارالیه حسب گواهی انحصار وراثت مورد استناد در مورخ 14/06/86 فوت نموده و ملک موصوف به صورت مشاعی در مالکیت اصحاب  دعوی قرار دارد و حسب گواهی اصحاب دعوی قرار دارد و حسب گواهی اداره ثبت اسناد و املاک غیر قابل افراز می باشد . با عنایت به مراتب فوق و مستندات ابرازی و احراز مالکیت مشاعی اصحاب دعوی به موجب پاسخ استعلام ثبتی شماره 13944 اداره ثبت اسناد جنوب غرب و احراز عدم قابلیت افراز ملک متنازع فیه و قبول خواندگان ردیف اول _ سوم و چهارم و مصون ماندن خواسته خواهان از تعرض خوانده ردیف دوم ، دادگاه دعوی خواهان را ثابت و مقرون بر صحت تشخیص داده و مستندا به ماده 4 قانون افراز و فروش املاک مشاعی مصوب 2/8/57 و مواد 9 و 10 آیین نامه قانون فوق و ماده 519 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی دستور فروش ملک متنازع فیه مطابق قانون اجرای احکام مدنی و تقسیم وجوه حاصل از آن بین مالکین مشاعی نسبت به سهم آنها مطابق گواهی انحصار وراثت پس از کسر هزینه عملیات اجرایی صادر و خواندگان را به پرداخت مبلغ پنجاه و یک هزار ریال در حق خواهان محکوم می نماید . دستور فوق حضوری و قطعی می باشد .
 نحوه تقسیم ارث, مراحل تقسیم ارث توسط دادگاه, مشاوره حقوقی در مورد ارث, مشاوره با وکیل ارث, تقسیم ارث