دعاوی ظنی و احتمالی از مواردی است که در آن احقاق حق در چارچوب قواعد شکلی، دشوار می‌شود. طبق بند ۹ ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که «دعوا جزمی نبوده بلکه ظنی یا احتمالی باشد» از موارد صدور قرار رد دعواست. 

در اجرای ماده ۶۵۹ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲/۱۲/۰۴ با اصلاحات و الحاقات بعدی و به ‌منظور تسهیل و تسریع در رسیدگی‌های قضائی، کاهش اتلاف وقت و نیروی انسانی و ایجاد رویه واحد در رسیدگی‌های الکترونیکی، تعیین شیوه انجام تحقیق از اصحاب دعوی، اخذ شهادت از شهود یا استماع نظرات کارشناسان، دادرسی در مراجع قضائی با استفاده از سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی، «دستورالعمل نحوه تحقیق و رسیدگی با استفاده از سامانه‌های ارتباط الکترونیک» به شرح مواد آتی است:

درصورتی که در تفسیر قضایی براساس اصل باطن‎ گرایی و واقع‎ گرایی، ماهیت یک سند با ظاهر «بیع» به «وکالت» یا با ظاهر «عقد تملیکی» به عقد «ترهینی» تغییر پیدا کند و با این فرض که در محاکم دیگر و پرونده‎ های متفاوت، تفسیری دیگر داشته ‎اند ، آیا این تفسیر موخر ، ماهیت سند را تغییر می‎ دهد؟

بر اساس ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی «اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک یا دفاتر اسناد رسمی یا در نزد سایر مأموران رسمی در حدود صلاحیت آنها و طبق مقررات قانونی تنظیم شده باشند، رسمی است.»

دعاوی حقوقی دعاوی هستند که در دادگاه عمومی مطرح می‎شوند و بیشتر مربوط به مسایل خسارت و جبران آن است. در واقع در دعوای حقوقی، به جرایم و مجازات‎ها رسیدگی نمی‎شود. ادله اثبات دعوا نسبت به دعاوی که در دادگاه حقوقی مطرح می‎شود، به پنج دسته تقسیم می شوند

قانون افراز و فروش املاک مشاع، افراز ملک مشاعی را که جریان ثبتی اش خاتمه یافته، در صورتیکه مورد تقاضای یک یا چند شریک باشد، بر عهده واحد ثبتی محلی که ملک مورد نظر در حوزه آن واقع شده، قرار داده است. وقتی واحد ثبتی تصمیمی بگیرد با شرایطی قابل اعتراض است.

یکی از ادله قانونی شهادت است که بر اساس قانون می‌توان در امور حقوقی و کیفری به شهادت شهود استناد کرد و به کمک آن دعوا را به اثبات رساند. البته باید توجه داشت که شهادت شهود نیازمند رعایت شرایط قانونی است.

یکی از مهمترین دلایلی که در قانون برای اثبات ادعا و دعوا به آن اشاره شده شهادت است بر اساس قانون طرفین دعوا می‌توانند  در امور حقوقی و یا در امور کیفری به شهادت شهود استناد کنند  و به کمک آن ادعای خود را به اثبات رسانند البته باید توجه داشت که شهادت شهود نیازمند رعایت شرایط قانونی است که رعایت آنها الزامی است.

هرگاه تابعیت و اقامتگاه شخصی مربوط به یک کشور باشد مثل یک فرد ایرانی که همواره در ایران زندگی می‌کند و اقامتگاه دارد اقامتگاه وی داخلی است و هرگاه کشور متبوع و کشور محل اقامت شخص با یکدیگر مطابقت نداشته باشد، مثل شخصی ایرانی که در انگلیس اقامت داشته باشد، اقامتگاه وی بین‌المللی است. اقامتگاه بین‌المللی رابطه‌ای مادی و حقوقی است که فردی را به دولتی معین مرتبط می‌سازد.

اقرار به زبان دادرسی عبارت از اعترافی است که کسی به صحت امری که علیه او اظهار شده بنماید» به بیانی دیگر: «اقرار عبارت است از إخبار از وضع خاص موجود که به سود غیر و به زیان مخبر و یا موکل اوست .

معنای لغوی دادرسی، به داد مظلوم رسیدن، رسیدگی به دادخواهی دادخواه و محاکمه است. در اصطلاح علم حقوق دادرسی به معنای اعم، رسیدگی به درخواست متقاضی توسط مرجع قضاوتی برای صدور رای است،که بالحاظ پاسخ طرف مقابل صورت می‌گیرد. بنابراین شامل تمام مراحل دادرسی اعم از نخستین و تجدید نظرخواهد بود. دادرسی به معنای اخص، رسیدگی مرجع قضاوتی به ادعاها، ادله، استدلالات و خواسته خواهان با لحاظ پاسخ احتمالی خوانده، برای صدور رای قاطع می باشد. دادرسی به این معنا معمولا با پیشوند "جلسه" یعنی "جلسه دادرسی" به کار می‌رود.

حکم دادگاه اثر نسبی دارد؛ یعنی تنها بر طرفین و اصحاب دعوا ـ خواهان و خوانده که برای گرفتن حق خود و دفاع از حق خود به دادگاه مراجعه کرده اند ـ اثرگذار است و شامل حال دیگران ـ اشخاص ثالث ـ نمی‌ شود. با وجود این، در مواردی ممکن است حکم دعوایی که میان دو نفر صادر شده باشد، بر حقوق دیگرانی هم که در آن دعوا و شکایت دخالت مستقیم نداشته اند، مؤثر باشد.

یکی از شایع‌ترین مشکلاتی که در مورد املاک مشاع به وجود می‌آید، بروز اختلاف نظر مابین مالکان در مورد فروش ملک مشاع یا تقسیم ملک مشاع مورد نظر است. طبق تعریف قانونی که در مورد ملک مشاع وجود دارد، سهم تمامی مالکان در بخش‌های مختلف ملک مزبور پراکنده است.

گرفتن حق در دادگاه‌ها و مراجع قضایی در دعاوی حقوقی، با تقدیم دادخواست حقوقی میسر می‌شود به عبارت دیگر برای طرح دعوی و احقاق حق در امور حقوقی در بسیاری از موارد اولین کاری که باید مدعی یا وکیل وی انجام دهد  نوشتن دادخواست است. دادخواست شناسنامه دعوای شماست و بسیاری از تصمیم‌های دادگاه به نکاتی وابسته است که در متن دادخواست به آن اشاره کرده‌اید. 

قانونگذار در شرایطی که متهم یا خوانده در دادگاه حضور ندارند، محاکمه غیابی را به عنوان یکی از اشکال رسیدگی به پرونده‌های قضایی تعریف کرده است، زیرا در یک پرونده علاوه بر حقوق شاکی یا همان بزه‌دیده و جامعه، باید حقوق متهم هم مورد توجه قرار گیرد.

تامین دلیل عبارت از ثبت و ضبط وقایعی که رخ داده توسط  مرجع قضایی صالح در چهارچوب مواد قانونی مربوط به تامین دلیل می باشد. هر فردی ممکن است به منظور حفظ اسناد و مدارک و هر امری که میتواند بعداً بعنوان دلیل در دادگاه مورد استناد واقع شود درخواست تامین دلیل نماید.

در صورت فوت یا محجور شدن یکی از اصحاب دعوی یا زایل شدن سمت یکی از آنان که به موجب آن سمت داخل در دادرسی شده است، دادگاه قرار توقیف دادرسی صادر می‌کند. هرگاه یکی از اصحاب دعوی فوت کند یا محجور شود یا سمت یکی

آشنایی با مفهوم سازش سازش در لغت‌ به معنی حسن ‌سلوک، خوش رفتاری، صلح و آشتی، حصول توافق بین دو تن و سازگاری و هماهنگی است و نیز به معنای رفع کدورت و اختلاف و ایجاد توافق بین طرفین است. سازش‌نامه نیز نوشته‌ای مبنی بر برقرار ساختن صلح و آشتی بین طرفین است.

قانونگذار در هیچ یک از قوانین صراحتاً تعریفی از مستند و مستدل بودن رأی ارایه نکرده و آنچه که به عنوان رویه غالب در صدور احکام دادگاه‌ها مشاهده می‌شود، این است که قاضی پس از بیان شرح ماوقع یا خواسته دعوی، به بیان مواد قانونی پرداخته و اقدام به صدور حکم می‌کند.