انواع وصیت و شرایط تنظیم آن

  خداوندمتعال در سوره بقره آيات 180 تا 182 در مورد احکام وصیت می فرماید: بر شما نوشته شده، هنگامى كه يكى از شما را مرگ فرا رسد اگر چيز خوبى از خود بجاى گذارده، وصيت براى پدر و مادر و نزديكان بطور شايسته كند، اين حقى است بر پرهيزكاران.”

همچنین برابر احادیث و روایات متعددی از ائمه و معصومین وصیت برای هر فرد مسلمانی واجب و ضروری بوده ؛به گونه ای که مطابق فرموده حضرت محمد(ص):
هر كس با وصيّتى بميرد، بر راه و سنّت بر پرهيزگارى و شهادت ، مرده و آمرزيده گشته است.حال با این مقدمه به تعریف اقسام‌وصیت و انواع تنظیم آن می پردازیم:
برابر قانون مدنی که بر گرفته از فقه اسلامی میباشد؛ وصیت یا تملیکی بوده و یا عهدی می باشد .وصیت تملیکی عبارتست از این که کسی قسمتی از اموال خود را برای زمان بعد از فوتش به صورت مجانی به دیگری واگذار کند که در صورت قبول آن شخص چنین وصیتی صحیح و مؤثر خواهد بود.( ماده 826 قانون مدنی )
وصیت عهدی وصیتی است که کسی دیگری را برای انجام اموری پس از فوتش مأمور کند و جانشین خود قرار دهد و به اصطلاح «نمایندگی پس از فوت»است (ماده 826 قانون مدنی)
بنابر دلالت قانون امور حسبی تنطیم وصیت نامه به سه صورت خودنوشت ،سری و رسمی امکان پذیر می باشد.
وصیت‌نامه خودنوشت :وصیتی است که تمام مفاد و مندرجات آن به خط موصی (وصیت کننده)نوشته شده و دارای تاریخ روز و ماه و سال به خط موصی بوده‌و به امضاء او رسیده باشد.(ماده 278 قانون امور حسبی)بنابراین در صورت فقدان هریک از شرایط و ارکان موصوف وصیت مذکور دارای اعتبار خودنوشت نخواهد بود.این نوع از وصیت بلحاظ اینکه به صورت عادی تنظیم‌گردیده است ؛میتواند توسط وراث یا افراد ذینفع اصالت آن (اعم از مندرجات و امضا)مورد تردید قرار گرفته و اثبات آن بر عهده مدعی صحت (حسب مورد با ادله اثبات دعوی از جمله شهادت و امارات قضایی مانند کارشناسی ) می باشد.
وصیت نامه سری:در این نوع وصیت نامه ممکن است متن و مندرجات به خط موصی یا به خط دیگری تحریر گردیده باشد؛ ولیکن در هر صورت باید به امضاء موصی برسد و به ترتیبی که برای‌امانت اسناد در قانون ثبت اسناد مقرر گردیده در اداره ثبت اقامتگاه موصی یا محل دیگری که در آیین‌نامه وزارت دادگستری معین می‌گردد امانت گذارده‌می‌شود.(ماده ۲۸۹ همان قانون)در واقع این نوع وصیت بینابین وصیت خودنوشت با رسمی می باشد.لازم بذکر است که این شخص بیسواد نمیتواند چنین وصیت نامه ای را تنظیم‌نماید.
وصیت نامه رسمی:رسمی،وصیت نامه ای است که در دفتر اسناد رسمی و با تشریفات و ضوابطی که برای سایر اسناد رسمی لازم است تنظیم می گردد.از مزایای این نوع از وصیت نامه امکان استفاده آن برای عموم مردم از جمله افراد بیسواد و نابینا و عدم مفقودیت و عدم نیاز به اثبات ان توسط مدعی می باشد.
البته نوعی دیگر از وصیت وجود داشته که آن را وصیت شفاهی( اضطراری) گویند که در این نوع از وصیت در مواقع اضطراری که هیچ یک از سه حالت فوق نباشد بطور مثال در جنگ برای نظامیان شخص می تواند بطور شفاهی نزد کس وصیت کند(مواد۲۸۳الی ۲۸۶ قانون امور حسبی) لازم بذکر است که موصی تاپایان زمان حیات خود حق رجوع از وصیت و یا تنظیم وصیت معارض را داشته که در این صورت وصیت موخر معتبر می باشد.
پرسش مهمی که در این خصوص به ذهن متبادر می گردد؛ این امر بوده که اگر وصیت تنظیمی با هیچیک از شرایط مقرر در قانون امور حسبی مطابقت نداشته باشد؛آیا سند مذکور همچنان دارای اعتبار قانونی می باشد؟در پاسخ به این مطلب بایستی عنوان نمود:برابر ماده ۲۹۱ قانون امورحسبی و ماده۸۳۲ قانون مدنی و مضافا رای وحدت رویه شماره ۵۴ مورخ۱۳۵۱/۱۰/۱۳ برگه موسوم به سند عادی فاقد اعتبار قانونی لازم بوده و منوط به تنفیذ وراث آنهم به نسبت سهم الارث خود می باشد.
سیدمهدی محمدیان
برگرفته از دیده بان هشتم
مشاوره حقوقی در مورد وصیت نامه, مشاوره با وکیل وصیت, انواع وصیت, نحوه نوشتن وصیت, وصیت