مقررات قانونی درباره طلاق توافقی
شاید این جمله را زیاد شنیده باشیم: «مهرم حلال، جانم آزاد!» این جمله اگرچه در ظاهر در فیلم‌ها و سریال‌ها گفته می‌شود اما در عالم حقوقی، ناظر به یکی از انواع طلاق است. این احتمال وجود دارد که سرنوشت يک زندگي مشترک به نقطه‌ای برسد که زن چنان از زندگي خود ناراضي باشد که حتي يک لحظه هم حاضر به ادامه رابطه ازدواج نباشد و شوهر نیز حاضر به طلاق دادن همسرش نباشد. در اين وضعيت زن مي‌تواند در خواست طلاق کند و طلاق او در اين حالت «خلع» نام خواهد داشت. فرامرز توکلی، سردفتر ازدواج و طلاق طی یادداشتی در روزنامه «حمایت» مراحل انجام طلاق توافقی را مورد بررسی قرار داده است.
بر اساس ماده ۱۱۴۶ قانون مدنی، «طلاق خلع آن است که زن به دلیل کراهتی که از شوهر خود دارد، در مقابل مالی که به وی می‌دهد، طلاق بگیرد؛ اعم از اینکه مال مزبور عین مهر یا معادل آن یا بیشتر یا کمتر از مهر باشد.»
به بیانی روشن‌تر، طلاق خلع آن است که زن به هر علتی نخواهد با شوهرش به زندگی ادامه دهد و شوهر هم مایل به طلاق دادن او نباشد اما زن برای راضی کردن او به طلاق، مقداری مال به او بدهد تا راضی شود او را طلاق دهد.
در ادامه با رويه دادگاه‌ها براي رسيدگي به اين موضوع آشنا می‌شويم:
در گام نخست: حسب توافق حاصله میان دادگستری کل استان تهران و اداره‌کل بهزیستی این استان در خصوص اجرای مفاد ماده ۲۵ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱، متقاضیان طلاق توافقی باید از تاریخ اول آذر سال ۱۳۹۷ جهت ثبت دادخواست طلاق توافقی در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، الزاماً با تسلیم گواهی عدم انصراف از طلاق صادرشده از سوی مراکز مشاوره خانواده بهزیستی به دفاتر فوق الذکر مراجعه کنند.
بر این اساس متقاضیان می‌توانند از دو طریق غیرحضوری و حضوری به شرح ذیل در این زمینه اقدامات لازم را معمول دارند:
نحوه ثبت‌نام در سامانه مداخله در بحران طلاق
ابتدا ثبت‌نام در سامانه مداخله در بحران طلاق (سامانه تصمیم) و دریافت اطلاعات مورد نیاز، از جمله زمان مراجعه و نشانی مرکز مشاوره خانواده مربوطه. و دوم مراجعه حضوری متقاضی به مراکز مشاوره خانواده اداره بهزیستی بر اساس شهر، شهرستان یا بخش محل سکونت خود مطابق با جداول اعلامی سازمان بهزیستی در سایتhttp://www.zaman.behzisti.net
نحوه ثبت دادخواست طلاق توافقی
در گام دوم، با تشکیل دفاتر خدمات قضایی، ثبت دادخواست مستقیماً در دادگاه‌های خانواده میسر نبوده و باید جهت ثبت دادخواست طلاق خلع به این دفاتر مراجعه کرد. این دفاتر از طرح‌های بزرگ و مهم دستگاه قضایی و مورد توجه و تاکید مدیران عالی طرح خدمات الکترونیک قضایی است.
در طرح خدمات الکترونیک قضایی جهت طرح دعاوی حقوقی، خانواده، تجدیدنظر و واخواهی باید بدون مراجعه به محاکم یا دادسراها، از طریق مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی نسبت به طرح دعوا اقدام شود. از اهم وظایف دفاتر خدمات قضایی می‌توان به ثبت دادخواست‌های بدوی حقوقی و خانواده، ثبت واخواهی و تجدیدنظرخواهی از آرای دادگاه خانواده، ثبت اظهارنامه، اخطار قانونی، پیگیری ابلاغ الکترونیکی، پیگیری آخرین وضعیت دادخواست، شکواییه، لایحه یا اظهارنامه، پیگیری زمان تشکیل دادگاه، پیگیری اظهارنامه و ارایه گواهی ابلاغ اشاره کرد. لذا متقاضی طلاق پس از اخذ گواهی عدم انصراف از طلاق از مراکز مشاوره خانواده بهزیستی به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه و با ارایه مدارک لازم از قبیل اصل سند ازدواج، اصل شناسنامه‌ها و اصل کارت ملی‌ها باید نسبت به تنظیم دادخواست طلاق اقدام کند.
گام سوم: آماده کردن دلايل براي اثبات دعوا است. در هر دعوايي، طرفين براي اينکه بتوانند از خود دفاع کنند و حرفشان را به کرسي بنشانند نياز دارند تا براي صحت سخنان خود دليل بياورند يا اسناد و مدارکي ارایه کنند. قانونگذار در قانون مدني دلايلي را که طرفين مي‌توانند در دادرسي از آنها استفاده کنند تحت عنوان ادله اثبات دعوا نام برده است. بايد بدانيم در دعواي طلاق خلع نيازي به استفاده از هيچ دليل يا مدرکي نيست و زوجه مي‌تواند بدون اثبات چيزي بر خواسته خود که طلاق است اصرار کند و تنها کافي است که بگويد از همسرش متنفر است يا ميلي به او ندارد.
گام چهارم: رسيدگي در دادگاه است. پس از تقديم دادخواست، دادگاه خانواده براي رسيدگي به آن نوبت تعيين مي‌کند و این موضوع از طریق ارسال پیامک به شماره تلفن همراه معرفی‌شده توسط متقاضی در دفتر خدمات قضایی یا پیگیری از طریق سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی (ثنا) توسط زوجین صورت می‌گیرد.
لازم به ذکر است زوجین بعد از ثبت دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی می‌توانند در این سامانه ثبت‌نام کنند. (البته فعلا اخطارهای قانونی از طریق پست قضایی به آدرس شخصی که عضو سایت مذکور نشده است، ارسال می‌شود.) تعيين نوبت به اين معناست که به دستور دادگاه تاريخي براي رسيدگي به دعوا تعيين مي‌شود.
اين تاريخ علاوه بر اينکه در دفتر دادگاه نوشته مي‌شود به دستور قاضي به طرفين دعوا، يعني زن و شوهر نيز ابلاغ مي‌شود.
بايد توجه داشت که طبق ماده ۲۷ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ «در کلیه موارد درخواست طلاق، به جز طلاق توافقی دادگاه بايد به منظور ايجاد صلح و سازش موضوع را به داوري ارجاع کند. دادگاه در اين موارد بايد با توجه به نظر داوران رأي صادر و چنانچه آن را نپذيرد، نظريه داوران را با ذکر دليل رد کند.»
در جلسه رسيدگي توجه داشته باشيد که ابتدا حق صحبت به خوانده که همان زوج است، داده خواهد شد؛ چراکه زن پيش از او در دادخواستي که ارایه کرده، صحبت‌های خود را مطرح کرده است. البته در طول جلسه رسیدگی، قاضي همه سخنان دو طرف را به دقت مورد توجه قرار مي‌دهد.
در پایان، دادگاه دوباره از زوجه سوال مي‌کند که آيا بر خواسته خود که طلاق است، پابرجاست يا خير؟ در اين صورت اگر زوجه از خواسته خود کوتاه نيايد و قاضي نيز نيازي به تشکيل جلسه ديگر نبيند، ختم دادرسي اعلام مي‌شود. اين موضوع بدین معناست که ديگر نيازي به تشکيل جلسه و رسيدگي بيشتر نيست و دادگاه مي‌تواند با توجه به همان جلسه يا جلسات برگزارشده، راي خود را صادر کند.
قاضي پس از اعلام ختم دادرسي، در صورت امکان، در همان جلسه راي خود را صادر مي‌کند و در غير اين صورت از آن زمان تا حداکثر يک هفته مهلت دارد تا راي مناسب را صادر کند.
نحوه اعتراض به حکم طلاق توافقی
گام پنجم، اعتراض به حکم دادگاه است. در صورتي که دادگاه حکم به طلاق زوجه را صادر کند، زوج مي‌تواند از تاريخ صدور حکم تا مدت ۲۰ روز در همان دادگاه صادرکننده و نیز دادگاه تجديدنظر به حکم صادرشده اعتراض و درخواست کند که مجدداً به دعواي طلاق آنها رسيدگي شود.
در صورتي که دادگاه تجديدنظر پس از بررسي، بار ديگر حکم به طلاق زن بدهد يا اينکه شوهر از مدت ۲۰ روزه خود براي اعتراض به حکم استفاده نکند، حکم طلاق قطعي مي‌شود. يعني زن مي‌تواند برای ثبت طلاق و اجراي صيغه طلاق در دفتر رسمی طلاق اقدام کند و رسماً جدا شود.
حکم دادگاه بر طلاق زن قابل فرجام‌خواهي هم است يعني شوهر مي‌تواند پس از تایید حکم طلاق از سوي دادگاه تجديدنظر به ديوان‌عالي کشور مراجعه و درخواست کند که براي مرحله سوم به دعواي طلاق آنها رسيدگي شود.
حکم ديوان عالي کشور نهايي است و در صورتي که ديوان، حکم طلاق دادگاه تجديدنظر را تاييد کند، شوهر نمي‌تواند براي بار ديگر رسيدگي به دعواي طلاق را بخواهد.
گام ششم، اجراي حکم طلاق است. در طلاق خلع براي اينکه زن و شوهر بتوانند رسماً از يکديگر جدا شوند دادگاه به زن اعلام مي‌کند که مالي به نام «فديه» به شوهر پرداخت کند.
معنی فدیه
منظور از فديه يا عوض، مالي است که در طلاق خلع از طرف زن به شوهر پرداخت مي‌شود. همانطور که در ابتدا گفته شد زن و شوهر مي‌توانند توافق کنند که فديه؛ عين مهريه، معادل، کمتر يا حتي بيشتر از ميزان مهريه باشد.
پس توجه داشته باشيد که نکته مهم براي اجراي صيغه طلاق اين است که مرد به دریافت مبلغي که زن مي‌خواهد به او بدهد، رضايت داشته باشد. با پرداخت اين مبلغ، پس از مراجعه به دفتر رسمی طلاق و انجام مقدمات لازم و ارایه مدارک و ثبت و امضای سند و دفتر طلاق، صيغه طلاق جاري می‌شود و جدايي صورت مي‌گيرد.
مفهوم عده
پس از جاري شدن صيغه طلاق زن عده نگه مي‌دارد؛ يعني اينکه زن از تاريخ جاري شدن صيغه طلاق تا مدت سه ماه نمي‌تواند با مرد ديگري غير از شوهر سابق خود ازدواج کند. در طول مدت عده، مرد حق ندارد تا به زن رجوع کند و به اين ترتيب مجددا زندگي زناشويي را آغاز کند. اين رويه بر خلاف طلاق رجعی است که در آن مرد مي‌تواند در مدت سه ماه به همسر سابق خود رجوع و زندگي زناشويي را دوباره آغاز کند.
نکته آخر اينکه در طلاق خلع اگر زن در دوران عده با رعایت شرایطی به عوضي که به شوهر داده است، رجوع کند و مالش را پس بگيرد یا به مهریه‌ای که بخشیده است، رجوع کند، مرد هم اين اختيار را پيدا خواهد کرد تا از طلاق رجوع کند و زندگي را از سر بگيرد.
در پايان باید این نکته را یادآوری کرد که استفاده از کلاس‌های آموزشی، مطالعه کتب و مقالات مرتبط، استفاده از سی‌دی‌ها و سایت‌های آموزشی و از همه مهمتر استفاده از مشاوران متخصص، متعهد و مجرب قبل از ازدواج می‌تواند در روند کاهش طلاق، بسیار موثر باشد.
برگرفته از حمایت
بیشتر بخوانید
ثبت ديدگاه