نحوه  و مراحل گرفتن انحصار وراثت

بعد از فوت شخص نیاز به اخذ گواهی حصر وراثت است و بعد از و ابطال شناسنامه متوفی و تهیه گواهی فوت از مرجع صلاحیت‌دار، اشخاص ذی‌سمت باید به شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه قانونی متوفی مراجعه و فرم مخصوص را دریافت کرده و نام تمام کسانی که از شخص متوفی ارث میبرند را با درج نسبت آنها با متوفی قید کنند تا پس از انجام تشریفات قانونی گواهی حصر وراثت صادر شود.

انحصار وراثت به چه معنا است؟ اگر شخصی از دنیا برود تکلیف اموال او چه خواهد شد؟ چه کسی سهم هر یک از وارثان را تعیین خواهد کرد؟ چگونه می‌توان اموال شخص فوت شده را به وارثانش منتقل کرد؟

مراحل صدور گواهی انحصار وراثت

انحصار وراثت در اصطلاح حقوقی به معنای تعیین وراث متوفی به تفکیک تعداد و اشخاص است تا بعد از تعیین وراث سهم هر یک از آنها با توجه به قواعد ارث مشخص شود.

گواهی انحصار وراثت چیست؟

گواهی انحصار وراثت نیز برگه‌ای است که حصر وراثت صورت‌گرفته از ناحیه وراث یا هر یک از اشخاصی که به موجب قانون می‌توانند درخواست دهند را گواهی می‌کند. 

نکات مهم در خصوص حصر وراثت

معمولاً صدور این گواهی در صلاحیت شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه قانونی متوفی است.
بعد از فوت شخص اموال و دارایی‌هایی از او بر جای می‌ماند که باید بین وراث او تقسیم شود.
اما قبل از تقسیم اموال رعایت برخی نکات قانونی لازم است که یکی از این موارد، دریافت گواهی انحصار وراثت (یا حصر ورثه) است.
باید توجه داشت که اموال و دارایی‌های هر شخص می‌تواند هم مثبت و هم منفی باشد.
منظور از اموال و دارایی‌های مثبت خانه، ماشین، وجه نقد، زمین و… است اما منظور از اموال و دارایی‌های منفی، دیون و بدهی ‌ای هر شخص است.
به همین دلیل است که علاوه  بر وراث متوفی، طلبکاران شخص هم بعد از فوت او می‌توانند درخواست از مرجع صالح، حصر وراثت را درخواست کنند تا بعد از انحصار وراثت و تعیین وراث او، سهم‌شان از اموال و دارایی‌های فرد فوت‌شده را دریافت کنند.

نحوه گرفتن انحصار وراثت

بعد از فوت شخص و ابطال شناسنامه متوفی و تهیه گواهی فوت از مرجع صلاحیت‌دار، اشخاص ذی‌سمت باید به شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه قانونی متوفی مراجعه و فرم مخصوص را دریافت کرده و نام تمام کسانی که از شخص متوفی ارث میبرند را با درج نسبت آنها با متوفی قید کنند. بعد از این مرحله لازم است با در دست داشتن فرم مذکور به همراه دو شاهد که وراث را می‌شناسند به دفتر اسناد رسمی مراجعه و نسبت به تنظیم شهادت‌نامه‌ای که برای تأیید تعداد وراث متوفی است، اقدام کنند.

شهادت‌نامه تنظیمی را هم باید در مراحل بعدی به همراه سایر مدارک به شورای حل اختلاف تحویل بدهند. از جمله مدارک لازم دیگر، فهرستی از اموال منقول و غیرمنقول متوفی است که برای تهیه این مدرک با مراجعه به اداره دارایی و تعیین تکلیف مالیات بر ارث، باید رسیدی از اداره دارایی برای تحویل به شورا دریافت شود. در مرحله بعد باید مدارک گفته‌شده را به همراه کپی برابر اصل شناسنامه همه وراث به‌علاوه کپی برابر اصل عقدنامه همسر متوفی به شورای حل اختلاف تحویل دهند.
شورا بعد از انتشار آگهی درخواست انحصار وراثت به هزینه وراث در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار و گذشت یک ماه از تاریخ انتشار، اگر اعتراضی در این خصوص انجام نگیرد گواهی انحصار وراثت را صادر می‌کند.
منظور از اعتراض در اینجا این است که هر شخصی که برای خود سهمی از ماترک متوفی قائل است یا سهم بردن وراث مذکور در درخواست انحصار وراثت را به ضرر خویش می‌داند، می‌تواند به این امر اعتراض کند.
بعد از صدور گواهی انحصار وراثت و تعیین تعداد وراث، هر یک از ورثه می‌تواند پس از پرداخت هزینه‌های کفن و دفن، دیون و بدهی‌های متوفی و همچنین عمل به وصیت و ارث، اگر مالی از او ماند، بین خودشان به موجب مقررات قانونی تقسیم کنند.

مفهوم حقوقی  انحصار وراثت

انحصار وراثت یعنی تعداد وارث‌های شخص فوت شده و همچنین سهم آنها از ارث مشخص شود. بعد از مشخص کردن قانونی این موارد است که وارثان حق دارند اموال شخص فوت شده را مطابق با سهم قانونی خود تقسیم کنند. مرجعی که باید برای گرفتن گواهی و تصدیق انحصار وراثت به آن مراجعه شود، شورای حل اختلاف است. باید توجه کرد که این درخواست را باید به شورای حل اختلاف محلی داد که آخرین سکونت فرد فوت شده یعنی آخرین خانه ی مسکونی او در آن محل بوده است. مهم نیست که آن فرد در کجا فوت کرده یا اموال او در کدام شهر باشد.

افرادی که می توانند تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت را مطرح کنند 

مطابق ماده ۳۶۰ قانون امور حسبی، هر یک از وارثان یا هرکس که از ارث سهم یا نفعی می‌برد (مانند طلبکاران از فرد فوت شده) می‌تواند از شورای حل اختلاف محل درخواست تصدیق انحصار وراثت بکند.

مدارک لازم برای  صدور گواهی انحصار وراثت

مدارک لازم که برای درخواست تصدیق انحصار وراثت لازم است:
۱. ارائه اصل گواهی فوت و کپی برابر اصل شده آن الزامی است.(برای تهیه کپی در برابر اصل می‌توان به دفاتر اسناد رسمی مراجعه کرد.)
۲. اسامی کلیه وارثان می‌بایست در فرم مخصوصی که توسط شورای حل اختلاف در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد نوشته و توسط ۲ نفر از اشخاصی که وراث و شخص فوت شده را می‌شناسند در یکی از دفاتر اسناد رسمی امضاء شده و در دفاتر اسناد رسمی تایید شود.
۳. وراث باید پس از فوت شخص، لیست کلیه اموال و دارایی‌های او (اعم از وجه نقد، کالا، ملک و …) را به اداره دارایی محل سکونت متوفی ارائه نمایند و رسید آن را دریافت کنند.
۴. متقاضی می‌بایست علاوه بر شناسنامه خود کپی برابر اصل شده شناسنامه سایر وراث را نیز تهیه و به شورای حل اختلاف تقدیم نماید. ارائه اصل شناسنامه‌ها جهت ملاحظه هم الزامی است.
۵. اگر فرد فوت شده همسر دائمی داشته باشد، همراه داشتن عقد‌نامه او و کپی آن الزامی است.
پس از تهیه این مدارک، متقاضی می بایست به شورای حل اختلاف آخرین محل سکونت فرد فوت شده مراجعه کند و ضمن پرداخت هزینه مصوب، تقاضای تصدیق انحصار وراثت را به همراه مدارک بالا، تقدیم شورا کند.

این درخواست مورد رسیدگی قرار میگیرد و اگر مدارک مورد نیاز کامل باشد و مشکلی وجود نداشته باشد، دستور صدور آگهی در یکی از روزنامه های کثیر‌الانتشار کشور صادر می‌شود. اگر ظرف یک‌ماه هیچ فرد جدیدی نسبت به اموال متوفی ادعایی نکرد، قاضی گواهی انحصار وراثت و سهم هر یک از وراث را صادر خواهد کرد.

نحوه اعتراض به  مفاد درخواست انحصار وراثت

اگر فرد جدیدی در طی آن یک ماه ادعای سهم دار بودن نسبت به اموال متوفی را کرد، باید به دادگاه مراجعه کند تا دادگاه صحت و سقم ادعای او را مشخص کند و بعد از تعیین تکلیف درباره این فرد، نسبت به صدور گواهی انحصار وراثت اقدام کند. دادگاه در این تصدیق در صورت درخواست وراث، سهم هر یک از ورثه را از ارث تعیین می‌کند.