هرگونه فعل یا ترک فعلی که موجب نقض قوانین و مقررات مربوط به خرید و فروش، جابجایی یا صدور و ورود کالا باشد و به نوعی برای آن مجازات تعیین شده باشد، قاچاق محسوب می‌شود. قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در تعریف قاچاق کالا و ارز می‌گوید: «قاچاق کالا و ارز، هر فعل یا ترک فعلی است که موجب نقض تشریفات قانونی مربوط به ورود و خروج کالا و ارز شود و بر اساس این قانون یا سایر قوانین، قاچاق محسوب و برای آن مجازات تعیین شده باشد و در مبادی ورودی یا هر نقطه از کشور حتی محل عرضه آن در بازار داخلی کشف شود.»

در تجارت فرامرزی نقش امور گمرکی غیرقابل انکار است. هرچقدر فرآیند تشریفات گمرکی ساده‌تر و سریع‌تر باشد، صادرات و واردات روان‌تر و سریع‌تر صورت می‌گیرد که طبیعتا مورد استقبال فعالان تجاری خواهد بود. علاوه بر این، مستند شدن تمامی اقدامات به صورت الکترونیکی، به نظارت دقیق‌تر، شفافیت بهتر و برنامه‌ریزی قوی‌تر برای آینده کمک می‌کند و به ایجاد گمرک الکترونیکی منجر می‌شود. 

بر اساس ماده 113 قانون امور گمرکی موارد مختلفی جز قاچاق گمرکی محسوب می‌شوند.  کالایی که از مسیر غیرمجاز یا بدون انجام تشریفات گمرکی به قلمرو گمرکی وارد یا از آن خارج شود قاچاق محسوب می‌شود.