نکاتی درباره حق بیمه

در عقد بیمه، شخصی وجود دارد که می‌خواهد اموال،عمر و … که ممکن است متعلق به خودش باشد را بیمه کند البته گاهی نیز پیش می‌آید که شخص اموال کس دیگری را بیمه می‌کند که در این‌صورت وضعیت متفاوت خواهد بود که در ادامه‌ی بحث به آن خواهیم پرداخت. این شخص تعهد دارد مبلغی را طبق قرارداد به شرکت بیمه بپردازد.

البته باید توجه کرد، امروزه اکثرا شرکت‌های تخصصی برای بیمه وجود دارند، اما هیچ مشکلی نیست اگر شخصی در ازای مبلغی قبول کند در صورت وقوع حادثه ، خسارت وارده به شخص زیان‌دیده را بپردازد. یعنی حتما نیاز نیست که یک شرکت یا موسسه کار بیمه‌کردن را انجام دهد. هنگام بستن قرارداد بیمه برای پرداخت حق بیمه شرایطی مقرر می‌شود. در دنیای حقوق به شخصی که بیمه‌نامه را امضا می‌کند تا اموال و یا جان خودش یا شخص دیگری را بیمه کند، “بیمه‌گذار” و به طرف دیگر قرارداد که مسئولیت پرداخت مبلغی هنگام خسارت احتمالی بر عهده‌ا‌ش است، “بیمه‌گر” می‌گویند. در بیمه نامه‌ها معمولا موعدی برای پرداخت حق بیمه در نظر می‌گیرند، این موعد غالبا یک ماهه است. مبلغ پرداختی با توجه به بسیاری عوامل مثل درصد ریسک و خطر و مسائل کارشناسی دیگر معین می‌شود. بیمه‌گذار باید این مبالغ را سر وقت پرداخت کند. گاهی ممکن است در قرارداد بیمه آمده باشد که به محض پرداخت اولین قسط حق بیمه، مسئولیت بیمه‌گر آغاز می‌شود. یعنی اگر بیمه‌گذار هنوز قسط اول حق بیمه را پرداخت نکرده باشد، و اموالش در آتش سوزی یا زلزله یا … از بین برود، بیمه‌گر هیچ مسئولیتی برای جبران خسارت ندارد، چون در واقع تعهد و مسئولیتش از ابتدا آغاز نشده بود. گاهی نیز ممکن است در قرارداد شرط شود که حتی اگر یک قسط به تعویق بیفتد، بیمه‌گر می‌تواند قرارداد را بهم بزند. که البته در این‌جا نکاتی وجود دارد که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت. چندین فرض درباره‌ی پرداخت حق بیمه وجود دارد که بررسی کردن آن‌ها به روشن شدن بحث کمک می‌کند.

فرض کنیم یک مال، مالکین متعددی دارد. مثلا یک آپارتمان متعلق به چهارنفر است و این آپارتمان بیمه می‌شود. سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که حالا چه کسی مسئول پرداخت حق بیمه است؟ در این موارد هرکس به نسبت سهم خود باید حق بیمه را پرداخت کند. مثلا اگر در فرض بالا سیما ۲ دانگ، اکبر ۲ دانگ، و سمیه و ستار هر کدام یک دانگ از آپارتمان را دارند، به همان نسبت مسئول پرداخت حق بیمه هستند.مگر آنکه در قرارداد بیمه طور دیگری مقرر شده باشد. این موضوع که باید هرکس به اندازه‌ی سهم خود مسئول پرداخت باشد، در دنیای حقوق به عنوان اصل در نظر گرفته می‌شود و مطابق آن عمل می‌گردد مگر آنکه برای مثال در قرارداد طور دیگری مقرر شده باشد یا در ماده‌ی قانونی دیگری حکمی بر خلاف آن آمده باشد.(فرض بعدی مثالی از همین مخالفت است).

پدر پیری یک خانه دارد.این پدر خانه را بیمه کرده است. بعد از مدتی پدر فوت می‌کند و خانه به ورثه‌ی او که سه نفر هستند به ارث می‌رسد، در اینجا مسئولیت پرداخت حق بیمه با کیست؟ ورثه در اینجا مسئول پرداخت هستند اما برخلاف فرض آپارتمان از ابتدا چند مالک داشت، در اینجا بیمه‌گر می‌تواند تمام حق بیمه را از یکی از ورثه بگیرد، البته آن وارث می‌تواند بعدا از دو وارث دیگر اضافه بر سهم خود را که به بیمه‌گر پرداخت کرده است بگیرد. البته همیشه این امکان هست که در قرارداد بیمه ترتیب دیگری برای پرداخت تعیین کنند. که این موضوع منطبق با قسمت آخر ماده‌ی ۱۷ قانون بیمه و ماده‌ی ۲۳۲ قانون امور حسبی می‌باشد.

سوال بعدی در فرضی است که اصغر خانه‌ی خود را بیمه می‌کند، بعد از پرداخت چند قسط تصمیم به فروش خانه می‌گیرد. اصفر خانه‌ی خود را به رضا می‌فروشد اما به بیمه‌گر اطلاع نمی‌دهد. حال مسئول پرداخت حق بیمه کیست؟ با توجه به ماده‌ی ۱۷ قانون بیمه به نظر می‌رسد تا زمانی که اصغر انتقال را به بیمه‌گر اطلاع نداده باشد، مسئول پرداخت حق بیمه است. اما از زمانی که به بیمه‌گر اطلاع دهد که خانه را منتقل کرده است، دیگر رضا مسئول پرداخت می‌شود.

حال اگر در مثال بالا اصغر خانه را به چند نفر می‌فروخت، چیزی که در عرف به آن می‌گویند شراکتی، بازهم بیمه‌گر می‌توانست از یکی از آن افراد کل حق بیمه را طلب کند. و آن فرد می‌توانست پس از پرداخت کل حق بیمه، اضافه برسهم خود را که به بیمه‌گر پرداخت کرده‌بود، از دیگران بگیرد. البته فراموش نکرده‌ایم این در صورتی است که اصغر انتقال خانه را به بیمه‌گر خبر داده باشد وگرنه همچنان خودش مسئول پرداخت است.

برگرفته از مهداد