قتل در حالت مستی 

کسی که در اثر استفاده از مشروبات الکی، مواد مخدر و روان‌گردان تعادل روانی نداشته باشد و کسی که به طور کلی در اثر مصرف این مواد بی‌اراده شده، تفاوت گذاشته ‌‌شده ‌است. باید توجه کرد در این موارد فرد با اختیار خود اقدام به مصرف این مواد کرده ‌است. پس اگر به اجبار به کسی مشروب بخورانند و یا مواد روان‌گردان تزریق کنند، صحبت از مسئول دانستن فرد در جرم بی معناست. چون این فرد تحت اجبار یا اکراه مجبور به مصرف مواد شده ‌است.

فرشید در خانه مشغول خوردن میوه و مصرف مشروبات الکلی بود. پس از مصرف مقدار زیادی مشروب الکلی، با بی‌حواسی چاقو را در جیب خود گذاشته و از خانه خارج شد. در راه با نیما از دوستان قدیمی‌اش برخورد کرد. نیما و فرشید مدتی بود به‌علت مسائل مالی با یکدیگر اختلاف پیدا کرده ‌بودند. بعد از سلام و احوال‌پرسی، نیما متوجه حالت غیرعادی و مست بودن فرشید شد و اصرار کرد که به خانه برود. اما فرشید با حالت عصبی از بدهکار بودن نیما می‌گفت و در حالی که کنترل حرکات خود را نداشت، شروع به کتک زدن فرشید کرد. نیما با دانستن این‌که فرشید در حالت طبیعی نیست، سعی کرد جلوی ضربات را بگیرد و او را به خانه ببرد. تا این‌که فرشید نیما را هل داد و سر نیما به جدول برخورد کرد و بیهوش شد. فرشید نیز از جیب خود چاقو را در‌آورد و با چند ضربه نیما را به قتل ‌رساند.
به نظر شما، فرشید مستحق قصاص است یا خیر؟

انواع قتل

برای روشن روشن موضوع ابتدا ناچاریم به بررسی کلی انواع قتل بپردازیم.

در نظام حقوقی ایران سه نوع قتل شناسایی شده است.

مجازات قتل عمد

اول، قتل عمد که نزد مردم بسیار آشناست و مجازات آن قصاص است، مگر آن‌که اولیای دم گذشت نموده و تقاضای دیه کنند و یا به طور کلی دیه را هم ببخشند.

مجازات قتل شبه عمد

دومین نوع قتل ، قتل شبه عمد است که موجب پرداخت دیه‌ و همین‌طور چند سال زندان می  شود .

مجازات قتل خطای محض

و سومین نوع  قتل خطای محض است که تنها مجازات آن پرداخت دیه می باشد . البته درباره‌ی پرداخت دیه در این مورد نکاتی وجود دارد که در جای دیگر به آن پرداخته می‌شود.

البته نکته‌ی مهم این است که در قتل عمد، حتی در صورت گذشت اولیای دم، و همین‌طور در قتل شبه عمد، مطابق ماده‌ی ۶۱۲ قانون مجازات اسلامی مرتکب به تشخیص قاضی به تحمل سه تا ده سال حبس محکوم می‌شود.
توضیح دقیق این موضوع که کدام نوع قتل عمد است و کدام شبه‌عمد و خطای محض در نوشته‌ی دیگری خواهد بود. آنچه درباره‌ی فرض ما اهمیت دارد، مست بودن قاتل و تاثیر این مستی در مجازات اوست.

مجازات قتل در حالت مستی 

ماده‌ی ۱۵۴ قانون مجازات اسلامی حکم قضیه را بیان کرده است. در این ماده میان کسی که در اثر استفاده از مشروبات الکی، مواد مخدر و روان‌گردان تعادل روانی نداشته باشد و کسی که به طور کلی در اثر مصرف این مواد بی‌اراده شده، تفاوت گذاشته ‌‌شده ‌است. باید توجه کرد در این موارد فرد با اختیار خود اقدام به مصرف این مواد کرده ‌است. پس اگر به اجبار به کسی مشروب بخورانند و یا مواد روان‌گردان تزریق کنند، صحبت از مسئول دانستن فرد در جرم بی معناست. چون این فرد تحت اجبار یا اکراه مجبور به مصرف مواد شده ‌است. مطابق این ماده اگر شخص فقط تا حدی از حالت عادی فاصله گرفته باشد، یعنی به اصطلاح کاملا مست و بی‌اراده نشده باشد، نمی‌توانیم بگوییم جرمی مرتکب نشده ‌است. در بحث ما، قتل، بدون عمد و اراده بوده‌ است.

ماده‌ی ۳۰۷ قانون مجازات اسلامی درباره‌ی ارتکاب قتل در حال مستی یا عدم تعادل روانی به خاطر مصرف روان‌گردان هم همین حکم را دارد. اما اگر شدت مستی و عدم تعادل روانی به حدی باشد که فرد اراده‌ی خود را به‌طور کلی از دست دهد و اصلا متوجه اطراف و کارهایش نباشد، در این صورت نمی‌توان گفت جرم را با اراده خود انجام داده است و برای مثال نمی‌توان قتل واقع‌شده را عمدی و موجب قصاص تلقی نمود.

مجازات مصرف مشروبات الکلی  یا مواد روان ردانی که موجب قتل شده 

سوالی که مطرح می‌شود این است که با توجه به این‌که مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر و روان‌گردان جرم است، آیا در این فرض این جرایم بی‌مجازات باقی می‌مانند؟

پاسخ منفی است. مرتکب این جرایم به مجازات مقرر در قانون می‌رسد، اما اراده‌ی مرتکب قتل در این موارد دچار اشکال جدی است و چون در قتل عمد وجود قصد و اراده رکن اساسی و مهم است، نمی‌توان این قتل را عمد دانست.
در فرضی که در ابتدای نوشته مطرح شد، چون فرشید کاملا مست و بی اراده بوده ‌است، قتل ممکن است مطابق ماده‌ی ۲۹۱ قانون مجازات اسلامی، شبه عمد باشد و یا حتی مطابق بند الف ماده ۲۹۲ قانون مجازات اسلامی خطای محض محسوب شود که هیچکدام دارای مجازات قصاص نمی باشد .

نکته‌ی آخر این است که اگر فرشید با توجه به تجربه‌های گذشته‌ی خود می‌دانست که در هنگام مستی، بسیار خشن می‌شود و به اعمال خشونت‌بار دست می‌زند، و برای مثال اگر قرار بود نیما به خانه‌ی او بیاید و فرشید با دانستن همه‌ی این موارد باز هم اقدام به مصرف مواد الکلی و روان‌گردان می‌کرد، در این صورت جنایت او عمدی حساب می‌شد. چراکه با اختیار خود از خودش سلب اختیار کرده بود.

برگرفته از مهداد

بیشتر بخوانید 

بررسی تاثیر اکراه در قتل

آیا شراکت در قتل باعث قصاص همه آن ها می شود؟

اشتباه در قتل

قتل خطای محض و مجازات آن

معنی قتل شبه عمد و مصادیق آن

بررسی جرم معاونت در قتل و مجازات آن

مجازات کودکانی که مرتکب قتل می شوند

نحوه اعاده دادرسی در پرونده­‌ قتل

ماجرای “برابری دیه زن و مرد”