نیابت قضایی و نحوه اجرای آن

 

مقام قضایی نمی‌تواند در خارج از حوزه صلاحیت محلی خود اقداماتی را انجام دهد یا به ضابطان خارج از حوزه صلاحیت محلی خود دستور دهد.
داشتن صلاحیت محلی در یک پرونده جزو ارکان شکلی رسیدگی است و به معنای اقتدار و شایستگی است که قانونگذار به مقامات قضایی در یک حوزه قضایی اعطا کرده است. از این رو مقام قضایی فقط در حوزه قضایی محل خدمت خود اقتدار و شایستگی انجام وظیفه را دارد. در نتیجه مقام قضایی نمی‌تواند در خارج از حوزه صلاحیت محلی خود اقداماتی را انجام دهد یا به ضابطان خارج از حوزه صلاحیت محلی خود دستور دهد.
حال اگر مقام قضایی نیاز به انجام اقداماتی مانند انجام معاینه محل، تحقیقات مقدماتی و کارشناسی ملک خارج از حوزه قضایی خود داشته باشد، با توجه به اینکه نسبت به خارج از حوزه قضایی خود صلاحیت محلی ندارد، نمی‌تواند راساً اقدام کند، بلکه باید از نیابت قضایی استفاده کند و نتیجه نزد او ارسال شود.
به طور مثال متهم در حوزه قضایی دیگری هست و عنوان اتهامی‌اش سرقت است. سرقت در شیراز رخ داده و نشانی متهم در لنگرود شناخته شده است. در این صورت قاضی در شیراز برای جلب متهم، تفهیم اتهام و صدور قرار تامین مناسب و همچنین آخرین دفاع، به مرجع قضایی در لنگرود نیابت قضایی می‌دهد.