در صورت زنده بودن پدر یا جد پدری، ولایت طفل بر عهده آنهاست، ولی هر کدام از آنها می‌توانند برای بعد از فوت خود به‌ شرط زنده نبودن دیگری، یک وصی‌ تعیین کند تا اداره‌ امور طفل را بر عهده بگیرد. در نتیجه، تا زمان زنده بودن هر کدام از پدر و جد پدری، نوبت به وصی نمی‌رسد.

اختیارات ولی قهری در اموال فرزند

درباره حدود اختیارات ولی قهری یعنی پدر و جد پدری در اموال فرزند، ذکر نکاتی خالی از لطف نیست که در این نوشتار به آن می‌پردازیم. ولی قهری فقط شامل پدر و جد پدری است چه فرزند دختر باشد یا پسر. مادر و خویشان مادری مطلقا ولایتی بر فرزند ندارند. بحث حضانت (نگهداری) فرزند با ولایت متفاوت است. ولایت قهری پدر و جد پدری از زمان تولد آغاز می‌شود و تا زمان بلوغ و رشد فرزند ادامه دارد. مگر اینکه طفل مجنون باشد که بعد از بلوغ نیز ولایت پدر و پدربزرگ پدری پابرجاست. در عمل، ولایت پدر بر جد پدری مقدم است و در عرف جامعه نیز چنین است که در صورت نبودن پدر یا صالح نبودن، توانایی نداشتن و … نوبت به جد پدری می‌رسد.  گذشته از عرف و رویه قضایی، ماده ۱۵ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۵۳ که این ماده به نظر نسخ نشده است، بر اولویت پدر بر جد پدری دلالت دارد.
مطابق ماده ۱۱۸۳ قانون مدنی در کلیه امور مربوط به اموال و حقوق مالی، ولی قهری نماینده قانونی است. حتی اگر حضانت با مادر باشد.
ولی قهری باید از لحاظ جسمی و روحی توانایی اداره اموال مولی‌علیه را داشته باشد و همچنین سوء استفاده نکرده و مصلحت و غبطه فرزند را رعایت کند.
اگر یکی از پدر یا جد پدری در قید حیات نبوده یا صلاحیت لازم را از حیث ناتوانی، سوءاستفاده، کوتاهی و … نداشته باشد، ولایت با دیگری است.

امکان عزل ولی قهری 

اگر پدر یا جد پدری نباشد یا ولی قهری خود محجور شود (مثل دیوانه، سفیه یا ورشکسته) برای فرزند قیم منصوب می‌شود. (ماده ۱۱۹۵ قانون مدنی)
اگر یکی از اقربای فرزند یا رییس حوزه قضایی بتواند ثابت کند که پدر یا جد پدری موجب حیف و میل اموال صغیر شده است و غبطه را رعایت نمی‌کند، ولی قهری عزل می‌شود و جای وی قیم مشخص خواهد شد. (ماده ۱۱۸۴ قانون مدنی)
اگر خیانت ولی قهری ثابت نشده باشد اما دلایل قوی و قابل اعتنا برای خیانت او محتمل باشد مثل اعتیاد شدید پدر، در این صورت نیز دادگاه می‌تواند ولی قهری را عزل و به جای وی قیم مشخص کند.
اگر ولی قهری به دلیل پیری، ضعف بدنی، بیماری و … توانایی لازم برای اداره مطلوب اموال مولی‌علیه (فرزند) را نداشته باشد، دادگاه ضم امین می‌کند. به این صورت که فرد امینی را به ولی قهری منضم کند که امضای هر دو نفر آنها در اداره مال فرزند موثر خواهد بود.

موارد تصب امین

اگر ولی قهری به دلیل حبس، غیبت، اشتغالات روزمره و… نتواند به امور فرزند رسیدگی کند و کسی را هم به جای خود مشخص نکرده باشد، دادگاه یک نفر امین را به صورت موقت برای تصدی و اداره اموال مولی‌علیه تعیین خواهد کرد. (ماده ۱۱۸۷ قانون مدنی)
پدر و جد پدری برای بعد از مرگ خود می‌توانند وصی تعیین کنند. (ماده ۱۱۹۲)
حدود اختیارات وصی را می‌تواند خود ولی قهری مشخص کند. در غیر این صورت همان اختیارات ولی قهری در اموال را داراست. (ماده ۱۱۹۰ قانون مدنی)
هرگاه وصی تعیین‌شده توسط ولی قهری از اداره اموال خودداری کند یا به دلیل حجر، سن زیاد، بیماری و معلولیت و …. توانایی لازم را نداشته باشد یا خیانت کند، خود به خود عزل می‌شود. (ماده ۱۱۹۱ قانون مدنی)