سکونت زن در منزلی که شوهر او انتخاب می‏ کند، یکی از موارد تمکین زن محسوب می‏شود. در این ارتباط ماده ١١١۴ قانون مدنی مقرر می‎ دارد «زن باید در منزلی که شوهر تعیین می‎کند، سکنی کند، مگر آن که اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد.»

فرق تمکین عام و خاص

تمکین به دو صورت خاص و عام است. تمکین خاص به‏ معنای اطاعت‎ پذیری زن در ارتباط زناشویی معقول با همسر و تمکین عام به‎ معنای اطاعت کلی زن از شوهر در انجام امور زندگی مشترک است.

معنی ناشزه

به زنی که از انجام وظایف زناشویی در مقابل شوهر خود خودداری کند، ناشزه می‎ گویند. مطابق با قانون مدنی، به زن ناشزه نفقه تعلق نمی‎گیرد. ماده ١١٠٨ قانون مدنی مقرر می‌دارد «هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود.»

نحوه ارائه دادخواست تمکین

در صورتی که زوجه (زن) بنا به هر علتی از شوهر خود تمکین (عام یا خاص) نکند، مرد می ‎تواند دادخواست الزام زن به تمکین را از طریق مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی ثبت کند. بعد از ثبت دادخواست، پرونده از طریق دفتر خدمات قضایی به دادگاه خانواده محل اقامت زوجه ارسال می‎ شود. توصیه می‌شود قبل از ثبت دادخواست الزام به تمکین، اظهارنامه ‎ای با موضوع تمکین زوجه و بازگشت او به منزل، ارسال شود.

بعد از ارجاع پرونده به دادگاه خانواده، پرونده به یکی از شعب ارسال و بعد از آن وقت رسیدگی تعیین و به طرفین ابلاغ می ‎شود. در جلسه رسیدگی، شوهر موظف است ثابت کند منزل و اسباب و اثاثیه ‌‎ای متناسب با شئون زن تهیه کرده است. در این مرحله کارشناس رسمی دادگستری توسط قاضی دادگاه تعیین می‎ شود تا شرایط موجود را بررسی و نظر خود را اعلام کند. در صورتی که ادعای مرد اثبات شده و حکم بر الزام زن به تمکین صادر شود، پس از قطعیت رای مرد می‎تواند از دادگاه بدوی تقاضای صدور اجراییه کند و با ارسال پرونده به اجرای احکام، حکم اجرا شود.
نکته حائز اهمیت این است که به هیچ عنوان و تحت هیچ شرایطی نمی‎توان با توسل به زور یا تهدید، زن را به خانه شوهر برگرداند. در این شرایط زن، ناشزه است و مستحق نفقه نخواهد بود.

مصادیق موجه بودن عدم تمکین زن

  در چه مواردی زن می‎تواند از شوهر خود تمکین نکند؟

موارد ذیل عذرهای موجهی است که زن مجاز به عدم تمکین است: زمانی که مرد دچار امراض مقاربتی شده باشد که در این صورت زن می‎تواند از تمکین خاص امتناع کند؛ استفاده زن باکره از حق حبس خود به شرطی که تمکین عام نکرده باشد؛ اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد، زن می‎تواند مسکن جداگانه اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور، محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و تا زمانی که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است، نفقه بر عهده شوهر خواهد بود. (ماده ١١١۵ قانون مدنی)؛ شوهر منزل مناسب شان زوجه تهیه نکرده باشد. همچنین اگر زن در دوره عادت ماهانه باشد، می‎تواند از تمکین خاص خودداری کند.

 حق حبس چیست

حق حبس یعنی اینکه زن باکره می‏ تواند در دفاع از الزام به تمکین خود بیان کند تا زمانی که شوهر او تمام مهریه او را پرداخت نکرده است، می‏تواند از شوهر خود تمکین نکند. به این حق زن، «حق حبس» می‎گویند. بعضی از حقوقدانان معتقدند حتی اگر مرد دادخواست تقسیط مهریه را هم بدهد، حق حبس زن تا پرداخت آخرین قسط کل مهریه پابرجاست. در حالی که بعضی دیگر عقیده‎ای برخلاف نظریه فوق دارند. اگر زوجه باکره از شوهر خود تمکین عام کرده باشد، حتی اگر تمکین خاص نکرده باشد، حق حبس او از بین می‏رود.

وضعیت نفقه زن در صورت عدم تمکین

در دادگاه مطالبه نفقه، زن موظف است ثابت کند که ناشزه نبوده و از شوهر خود تمکین کرده است. اما با تمام این اوصاف شوهرش نفقه او را پرداخت نکرده است. چرا که در نکاح دائم پرداخت نفقه از وظایف شوهر است و به محض جاری شدن صیغه عقد، زن و شوهر در مقابل یکدیگر موظف به انجام وظایفی می‎ شوند. در دادگاه الزام به تمکین نیز مرد باید ثابت کند که زن به عناوین مختلف از تمکین امتناع کرده است و ناشزه محسوب می‎ شود.

در صورتی که زن از همسر خود تمکین نکند، به او عنوان «ناشزه» اطلاق می‎شود بنابراین نفقه به او تعلق نمی‎گیرد. همچنین ممکن است دادخواست طلاق یک ‎طرفه او با دشواری ‎های زیادی روبه ‎رو شود و نتواند طلاق بگیرد. در صورتی که مرد در این شرایط دادخواست طلاق بدهد، شرط نصف شدن دارایی زن و مرد، از بین می‎ رود.