بررسی نحوه صدور و مطالبه وجه سفته

سفته چیست 

سفته در لغت به معنای «مالی که به شهری دهند و به شهری باز ستانند» آمده و معال کلمه فته طلب یا جواز طلب می‌باشد. اما در اصطلاح حقوقی از سفته به عنوان یکی از اسناد تجارتی چنین تعریف شده است: «فته طلب سندیست که به موجب آن امضا کننده تعهد می‌کند مبلغی در موعد معین یا عند المطالبه در وجه حامل یا شخص معین و یا به حواله کرد آن شخص کار سازی نماید.» . 

سفته نیز مانند چک و  برات یکی از اسناد تجاری بسیار مورد استفاده و رایج بین عموم است که به علت سهولت استفاده و نیز سهولت اخذ و دریافت آن حتی افرادی که توانایی و امکان اخذ چک را ندارند، به راحتی امکان دریافت سفته را دارا هستند. سفته همچنین به کرات به‌عنوان ضمانت حسن انجام قراردادها حتی در قراردادهای کار استفاده می‌شود .

سفته از لحاظ تاریخی نه در شکل امروزی آن بلکه به صورت نوشته‌هایی در قدیم معمول بوده است. مثلاً در بازار این امکان وجود داشته که بازرگانی جهت به دست آوردن اعتبار مورد نیاز با دیگری تماس حاصل نماید و نوشته‌هایی را حاکی از پرداخت مبلغی در سر رسید معین به دست آورد و آن‌ها را به اعتبار مدیون معامله کند: خواه واقعاً طلبی در کار بوده یا نبوده باشد. در کشور فرانسه، سفته سابقه بسیار قدیمی دارد و از زمان‌های دور این سند با انعکاس عبارت «حواله کرد» در روی آن قابلیت معامله و دست به دست گشتن را داشته، اما به تدریج در قرون ۱۸ و ۱۹ با گسترش استفاده از برات و اسکناس در امور بازرگانی اهمیت خود را از دست داده است، به ویژه اینکه در آن زمان افراد غیر بازرگان هم تمایلی به متعهد شدن در مقابل کسی که او را نمی‌شناختند، مگر در یک سررسید معین، از خود نشان نمی‌دادند.

سفته در قانون تجارت 

بر خلاف برات که  قانونگذار مواد زیادی را در قانون به آن اختصاص داده است قانون تجارت ایران در خصوص سفته مواد بسیار کمی دارد و خیلی در مورد آن توضیح نداده است علت نیز این است که بسیاری از موارد این سند تجاری با برات  یکسان است.

نحوه تنظیم مندرجات سفته

در ادامه به نحوه نوشتن مندرجات و صدور سفته اشاره و به تبع آن به سایر قواعد مربوط به سفته می پردازیم .

 تعیین مبلغ سفته

بر خلاف چک  که  طبق قانون سابق صدور چک و قبل از اعمال اصلاحات آبان 97 خیلی راحت امکان داشت  با گرفتن یک دسته چک ، هر مبلغی که دوست داشته باشید از یک تومان تا هر چند میلیارد و تریلیارد تومان  صادر کنید و به دست خلق الله بدهید،  صادر کننده سفته باید برابر با مبلغی که قرار است تعهد بدهد، اوراق سفته را از بانک یا مراکز فروش آن بخرد و روی آنها مبادرت به درج رقم نماید به عبارت دیگر هر برگ سفته سقف خاصی برای تعهدکردن دارد ، مثلا اگر روی سفته ای نوشته شده باشد تا «یک میلیون ریال» یعنی آن سفته حداکثر برای تعهد 100 هزار تومان دارای اعتبار است و با آن نمی توان به پرداخت مثلا 200 هزار تومان تعهد کرد.

نحوه تنظیم سفته

طبق ماده 308 سفته علاوه بر امضا یا مهر باید دارای تاریخ بوده و علاوه بر این ، اطلاعات زیر هم روی آن ثبت شود

الف – مبلغی که باید پرداخت شود.

ب – نام و نام خانوادگی گیرنده وجه و چنانچه برای شخص معینی صادر نمی شود باید تصریح شود ” در وجه حامل “

ج  – تاریخ پرداخت وجه

د – نوشتن نام و نام خانوادگی صادر کننده و اقامتگاه وی 

ه – محل پرداخت وجه سفته 

آثار صدور سفته در وجه حامل

در صورتی که سفته برای شخص معینی صادر شود، نام و نام خانوادگی او در سفته آورده می شود، در غیر این صورت به جای نام او نوشته می شود در «وجه حامل». در صورتی که نام خانوادگی یک شخص معین نوشته شود، این شخص طلبکار می شود و در غیر این صورت هر کسی که سفته را در اختیار داشته باشد طلبکار محسوب می شود و می تواند در سر رسید سفته مبلغ آن را طلب کند .  باید توجه داشت  اگر سفته عندالمطالبه باشد، صادرکننده باید به محض مطالبه دارنده سفته در وجه حامل ،  مبلغ آن را پرداخت کند.

اثر خط زدن حواله کرد در سفته

اگر  سفته در وجه حامل صادر شود و به نام طلبکار اشاره ای نشود ، گیرنده  می تواند یا خودش در سررسید برای گرفتن پول اقدام کند یا این که آن را به دیگری حواله بدهد، عبارت «حواله کرد» در سفته به شخص دارنده این اختیار را می دهد که بتواند سفته را به دیگری منتقل کند، ولی اگر «حواله کرد» خط زده شود، دارنده سفته نمی تواند آن را به دیگری انتقال دهد و تنها خود وی باید برای وصول آن اقدام کند، علاوه بر آن که می تواند با پشت نویسی آن را به شخص دیگری انتقال دهد برای اخذ اطلاعات بیشتر مطلب اثر خط زدن حواله کرد بر روی چک را مطالعه کنید .

آثار ظهرنویسی سفته

پشت نویسی سفته نیز  مانند ظهر نویسی چک برای انتقال سفته به دیگری یا وصول وجه آن است ، اگر پشت نویسی برای انتقال باشد دارنده جدید سفته دارای تمام حقوق و مزایایی می شود که به آن سند تعلق دارد.انتقال سفته با امضای دارنده آن به عمل می آید، دارنده سفته می تواند برای وصول وجه آن به دیگری وکالت دهد که در این صورت باید وکالت برای وصول قید شود.

پرداخت وجه سفته را می توان ضمانت کرد. این ضمانت ممکن است در ارتباط با صادرکننده یا پشت نویس ها صورت گیرد. در این صورت ضامنی که ضمانت صادرکننده یا پشت نویسی کرده ، فقط با کسی مسوولیت تضامنی دارد که از او ضمانت کرده است برای آشنایی بیشتر با آثار ظهر نویسی چک و سفته مطلب مسئولیت امضاء کنندگان ظهر چک را مطالعه کنید . 

چون سفته از اسناد لازم‌الاجراست  در صورتی که دارنده به وظایف قانونی خود عمل کرده باشد ، می‌تواند علیه صادرکننده ، پشت نویس و ضامن مراجعه و حتی از مراجع صلاحیتدار  تقاضای توقیف اموال بلامعارض اشخاص فوق و وصول طلب خود را کند. به طور کلی  برای وصول وجه سفته از ۲ طریق می‌توان اقدام کرد که در ادامه به بررسی هر یک می پردازیم .

مطالبه وجه سفته از طریق اجرای اسناد رسمی

چون سفته از اسناد لازم‌الاجراست ، در صورتی که دارنده به وظایف قانونی خود عمل کرده باشد ، می‌تواند علیه صادرکننده ، پشت نویس و ضامن به اجرای اسناد رسمی واقع در اداره ثبت مراجعه و تقاضای توقیف اموال بلامعارض اشخاص فوق و وصول طلب خود را کند.

نحوه ی وصول چک از طریق اجرای ثبت نیز به مانند پیگیری مطالبه وجه سفته از طریق اجرای ثبت می باشد و از تشریفات یکسانی برخوردارند با این تفاوت که  صرفا سفته ای را که در مهلت قانونی واخواست شده می توان از این طریق وصول کرد و برای مطالبه وجه سفته های واخواست نشده می بایست از طریق قضایی و مراجعه به شورای حل اختلاف یا دادگاه اقدام شود .

مطالبه وجه سفته از طریق مراجع قضایی 

 دارنده سفته می تواند با استناد به لاشه سفته ای که در اختیار دارد مبادرت به طرح دعوای مطالبه طلب در دادگاه  نماید وی می تواند اگر وجه سفته کمتر از بیست میلیون تومان باشد به شورای حل اختلاف محل اقامت صادر کننده و اگر بیشتر بود به دفاتر خدمات قضایی مراجعه  و ضمن تقدیم دادخواست محکومیت مسئولین سفته را به پرداخت وجه آن و  خسارت های دادرسی و حق الوکاله وکیل درخواست نماید  . شورای حل اختلاف یا دادگاه مکلف است با تعیین جلسه رسیدگی و دعوت از اصحاب دعوی به موضوع رسیدگی کند و در نهایت  در فرض صحت ادعای خواهان حکم  محکومیت  صادر کننده سفته و سایر متعهدین آن را به پرداخت وجه آن صادر می گردد.

همانطور که اشاره شد اگر طلب در قالب سفته واخواست شده باشد، در مقایسه با طلبی که در یک سند عادی منعکس شده باشد، دارای امتیازات بیشتری است لذا دارنده و ذی نفع سفته می تواند طبق ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی ،  قبل از تقدیم دادخواست یا ضمن دادخواست راجع به اصل دعوا یا در جریان دادرسی تا وقتی که حکم قطعی صادر نشده است، با تقدیم دادخواست تامین خواسته اموال بلامعارض مسئولان سفته را اعم از صادر کننده یا ظهر نویسان توقیف نماید . در مواردی که سفته واخواست نشده باشد  به موجب قانون، دادگاه در صورتی مکلف به قبول درخواست تامین علیه صادر کننده می باشد که خواهان  خساراتی را که ممکن است به طرف مقابل وارد آید در قالب خسارت احتمالی  بدوا نقدا به صندوق دادگستری بپردازد . طبق تبصره ذیل ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی تعیین میزان خسارت احتمالی، با در نظر گرفتن میزان خواسته به نظر دادگاهی است که درخواست تامین را می‌پذیرد  و  صدورر قرار تامین موکول به ایداع خسارت خواهد بود.

برای اخذ اطلاعات بیشتر در خصوص این موضوع یادداشت نحوه توقیف اموال فرد بدهکار از طریق دادگاه را مطالعه کنید .

مسئولیت تضامنی صادرکننده و ظهرنویسان سفته

 بر اساس ماده ۲۴۹ قانون تجارت  مسئولیت پرداخت وجه سفته  صرفا به صادر کننده آن محدود نمی شود و از آنجا که ممکن است سفته با نقل و انتقال مواجه شده باشد ظهرنویس یا ظهرنویسان نیز علاوه بر صادرکننده، به صورت تضامنی مسئول پرداخت وجه سفته می باشند . 

در مسئولیت تضامنی، شخص دارنده سفته می‌تواند به هر یک از ظهرنویسان برای دریافت کل مبلغ مندرج در سفته مراجعه کند و آنها نیز هر یک مسئول پرداخت تمام مبلغ هستند.

امکان دریافت خسارت تاخیر تادیه سفته

دارنده سفته علاوه بر اینکه می تواند در دادخواست خود محکومیت خواندگان به پرداخت وجه سفته و هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیل را مطالبه کند می تواند از دادگاه بخواهد مسئولین سفته را به پرداخت  خسارت تاخیر تادیه سفته از زمان سر رسید مقرر در سفته  تا زمان پرداخت وجه آن محکوم نماید برای آشنایی با طریقه محاسبه و دریافت  این خسارت می توانید مطلب عدم امکان مطالبه خسارت دیرکرد از زمان فوت بدهکار  ،  نحوه پرداخت خسارت تأخیر تأدیه  و مبدأ احتساب خسارت تأخیر تأدیه چه زمانی است  را مطالعه فرمایید .

اگر همین الان نیاز به  اخذ مشاوره تلفنی با وکیل متخصص در زمینه سفته و سایر موضوعات حقوقی دارید به اینجا مراجعه کنید .