نظریه مشورتی در مورد اختلاف مبلغ یا تاریخ روی چک با پشت آن
سوال
در روابط مالی، تجاری و قراردادی اشخاص به کرات پیش میآید که امضا کنندگان یک قرارداد یا صادر کنندگان اسناد تجاری در تهیه آن دچار اشتباه میشوند یا با اراده ثانوی در مقام اصلاح بخشی از مفاد قرارداد یا سند برمیآیند و این اراده را با حاشیه نویسی یا ظهرنویسی سند محقق میکنند.
به عنوان مثال، صادرکننده چک پس از تهیه و تکمیل روی چک شامل درج نام و تاریخ و مبالغ اقدام به امضا میکند اما بر اثر اشتباه یا اراده بعدی تصمیم به اصلاح قسمتی از متن چک میگیرد. به همین منظور، در ظهر چک اقدام به اصلاح تاریخ یا گیرنده و مبلغ به صورت کاهش یا افزایش میکند، بدون اینکه در روی چک تغییری ایجاد کند.
با توجه به سکوت قانون تجارت در باب نحوه اصلاح اشتباهات در اسناد تجاری از جمله چک آیا اراده قانونگذار بر آن قرار گرفته است که این اسناد را نمیتوان با حاشیهنویسی یا ظهرنویسی اصلاح کرد یا اطلاق ماده ۱۳۰۲ قانون مدنی حکایت از ایجاد امکان حاشیهنویسی و ظهرنویسی هر نوع سند اعم از عادی و تجاری کرده و این امر تابع اراده افراد است؟
چنانچه صادرکننده چک در روی چک مبلغ ۲ میلیون ریال را قید و امضا کند سپس در ظهر چک شخصاً توضیح دهد که مبلغ ۲۰ میلیون ریال صحیح است و آن را امضا کند، آیا این امر را باید اختلاف در دو رقم تلقی و چک را با مبلغ کمتر پرداخت کرد یا موضوع اخیر را تابع عمومات ماده ۱۳۰۲ قانون مدنی تفسیر و مبلغ مندرج در ظهر چک را ملاک پرداخت قرار داد؟
پاسخ
با توجه به حاکمیت قانون مدنی در موارد سکوت و اماره صحت مندرجات سند موضوع ماده ۱۳۰۲ قانون یادشده، اسناد تجاری را نیز میتوان با حاشیهنویسی یا ظهرنویسی اصلاح کرد و این امر تابع اراده اشخاص است.
فرض سؤال نیز مشمول ماده ۱۳۰۲ قانون مدنی است و از شمول ماده ۲۲۵ قانون تجارت خارج است زیرا ماده اخیرالذکر ناظر به فرضی است که مبلغ بیش از یک دفعه به تمام حروف نوشته شود و بین آنها اختلاف باشد؛ نه اینکـه مبلغ نوشتهشده بعدی در حاشیه یا ظهر به منظور اصلاح مبلغ اولیه باشد که فرض اخیر همانگونه که گفته شده مشمول ماده ۱۳۰۲ قانون یادشده است.
اصلاح بعدی سند در صورتی که معارض با مندرجات قبلی آن باشد، آن را از اعتبار ساقط میکند و ماده ۱۳۰۲ قانون مدنی در مورد آن اجرا میشود.
ثبت ديدگاه