مفهوم تعویق صدور حکم 

تعویق در لغت به معنای عقب انداختن کار و در اصطلاح حقوقی، به معنای عقب ‌انداختن صدور حکم است. بر اساس نهاد ارفاقی تعویق صدور حکم، علی‌رغم شرایط و اوضاع و احوالی خاص و با وجود عناصر مجرمانه، صدور حکم به تعویق می‌افتد.
تعویق صدور حکم نهاد جدیدی است که پیش از این سابقه تقنین در نظام کیفری ایران را نداشته است. این نهاد در راستای فردی کردن مجازات‌ها است. مطابق ماده 40 قانون مجازات اسلامی، در جرایم موجب تعزیر درجه شش تا هشت دادگاه می‌تواند پس از احراز مجرمیت متهم با ملاحظه وضعیت فردی، خانوادگی و اجتماعی و سوابق و اوضاع و احوالی که موجب ارتکاب جرم شده است، در صورت وجود شرایط زیر صدور حکم را به مدت شش ماه تا دو سال به تعویق اندازد .

شرایط لازم برای تعویق صدور حکم 

1 – وجود جهات تخفیف.
2 – پیش‌بینی اصلاح مرتکب.
3 – جبران ضرر و زیان یا برقراری ترتیبات جبران.
4 – فقدان سابقه کیفری مؤثر . محکومیت مؤثر محکومیتی است که محکوم را به تبع اجرای حکم، بر اساس ماده 25 قانون مجازات اسلامی از حقوق اجتماعی محروم می‌کند.

انواع تعویق صدور حکم 

تعویق صدور حکم ممکن است به شکل ساده یا مراقبتی باشد . در تعویق ساده مرتکب به طور کتبی متعهد می‌شود که در مدت تعیین‌شده به وسیله دادگاه، مرتکب جرمی نشود و از نحوه رفتار وی پیش‌بینی شود که در آینده نیز مرتکب جرم نمی‌شود.در تعویق مراقبتی علاوه بر شرایط تعویق ساده، مرتکب متعهد می‌شود دستورها و تدابیر مقررشده به وسیله دادگاه را در مدت تعویق رعایت کند یا به موقع اجرا بگذارد.بر اساس تبصره یک ماده 41 قانون مجازات اسلامی، دادگاه نمی‌تواند قرار تعویق صدور حکم را به صورت غیابی صادر کند. همچنین بر اساس تبصره ۲ این ماده، چنانچه متهم در بازداشت باشد، دادگاه پس از صدور قرار تعویق صدور حکم، بلافاصله دستور آزادی وی را صادر می‌کند. دادگاه می‌تواند در این مورد تأمین مناسب أخذ کند. در هر صورت أخذ تأمین نباید به بازداشت مرتکب منتهی شود.

مصادیق تعویق مراقبتی

الف) حضور به‌ موقع در زمان و مکان تعیین‌شده توسط مقام قضایی یا مددکار اجتماعی ناظر.
ب) ارایه اطلاعات، اسناد و مدارک تسهیل‌کننده نظارت بر اجرای تعهدات محکوم برای مددکار اجتماعی.
ج) اعلام هرگونه تغییر شغل، اقامتگاه یا جابجایی در مدت کمتر از پانزده روز و ارایه گزارشی از آن به مددکار اجتماعی.
د) کسب اجازه از مقام قضایی به منظور مسافرت به خارج از کشور.
این تدابیر می‌تواند از سوی دادگاه همراه با برخی تدابیر معاضدتی، از قبیل معرفی مرتکب به نهادهای حمایتی باشد. 

دستورات دادگاه در تعویق مراقبتی

دستوراتی که دادگاه می‌تواند در تعویق مراقبتی صادر کند در ماده 43 قانون مجازات اسلامی بیان شده است.
قانونگذار در این ماده بیان کرده است: در تعویق مراقبتی، دادگاه صادرکننده قرار می‌تواند با توجه به جرم ارتکابی، خصوصیات مرتکب و شرایط زندگی او به نحوی که در زندگی وی یا خانواده‌اش اختلال اساسی و عمده ایجاد نکند، مرتکب را به اجرای یک یا چند مورد از دستورهای زیر در مدت تعویق، ملزم کند.
الف) حرفه‌آموزی یا اشتغال به حرفه‌ای خاص.
ب) اقامت یا عدم اقامت در مکان معین.
پ) درمان بیماری یا ترک اعتیاد.
ت) پرداخت نفقه افراد واجب‌النفقه.
ث) خودداری از تصدی تمام یا برخی از وسایل نقلیه موتوری.
ج) خودداری از فعالیت حرفه‌ای مرتبط با جرم ارتکابی یا استفاده از وسایل مؤثر در آن.
چ) خودداری از ارتباط و معاشرت با شرکا یا معاونان جرم یا دیگر اشخاص از قبیل بزه‌دیده به تشخیص دادگاه.
ح) گذراندن دوره یا دوره های خاص آموزش و یادگیری مهارت‌های اساسی زندگی یا شرکت در دوره‌های تربیتی، اخلاقی، مذهبی، تحصیلی یا ورزشی.

نحوه لغو قرار تعویق

در مدت تعویق، در صورت ارتکاب جرم موجب حد، قصاص، جنایات عمدی موجب دیه یا تعزیر تا درجه هفت، دادگاه به لغو قرار تعویق اقدام و حکم محکومیت صادر می‌کند. در صورت اجرا نشدن دستورات دادگاه، قاضی می‌تواند برای یک بار تا نصف مدت مقرر در قرار، به مدت تعویق اضافه یا حکم محکومیت صادر کند. در صورت الغای قرار تعویق و صدور حکم محکومیت، صدور قرار تعلیق اجرای مجازات نیز ممنوع خواهد بود. این موارد در ماده 44 قانون مجازات اسلامی مورد توجه قانونگذار قرار گرفته است.
پس از سپری شدن موارد فوق دو حالت تصور می‌شود.
الف) صدور حکم محکومیت؛ این موضوع در صورتی است که مرتکب، از دستورات دادگاه برای بار دوم تبعیت نکرده یا مرتکب جرایم مندرج در ماده 43 این قانون شود. البته در صورت تبعیت نکردن از دستورات دادگاه برای بار نخست نیز دادگاه اختیار لغو قرار تعویق صدور حکم را خواهد داشت.
ب) صدور حکم معافیت از مجازات؛ آن در صورتی است که مرتکب مقررات لازم را در مدت معین رعایت کند.
بر اساس ماده ۴۵ قانون مجازات اسلامی، پس از گذشت مدت تعویق با توجه به میزان پایبندی مرتکب به اجرای دستورهای دادگاه، گزارش‌های مددکار اجتماعی و نیز ملاحظه وضعیت مرتکب، دادگاه حسب مورد به تعیین کیفر یا صدور حکم معافیت از کیفر اقدام می‌کند.

تفاوت حکم برائت و معافیت از مجازات

تفاوتی که بین حکم برائت و معافیت از مجازات وجود دارد، این است که در برائت، فرد اصلا مرتکب جرمی نشده و ابتدا به ساکن و بدون هیچ شرایطی در مورد وی حکم برائت صادر می‌شود. این در حالی است که حکم معافیت از مجازات، در صورتی است که فرد مرتکب جرم شده و مجرمیت او نیز ثابت شده است اما با توجه به دلایل قضایی، مجازات در مورد وی اجرا نخواهد شد. حال سوال این است که با این تفاسیر چه تفاوتی بین معافیت از مجازات و معاذیر قانونی معاف‌کننده از مجازات وجود دارد؟ شاید بتوان این مورد را به این شکل توجیه کرد که در معاذیر قانونی، دادگاه ملزم به صدور حکم معافیت از مجازات است و برای اجرای این حکم، نیازی به رعایت شرط خاصی نیست.اما در صدور حکم معافیت از مجازات در نتیجه قرار تعویق صدور حکم، دادگاه الزامی به صدور حکم معافیت نداشته و با توجه به میزان پایبندی مرتکب به اجرای دستورات دادگاه، گزارش‌های مددکار اجتماعی و نیز ملاحظه وضعیت مرتکب، حسب مورد به تعیین کیفر یا صدور حکم معافیت از کیفر اقدام می‌کند.دادگاه نمی‌تواند قرار تعویق صدور حکم را به صورت غیابی صادر کند اما می‌تواند در مورد قرار تعویق صدور حکم، تأمین مناسب اخذ کند. نکته مهم این است که اخذ تأمین نباید به بازداشت مرتکب منتهی شود

مقایسه تعویق صدور حکم با تعلیق اجرای حکم

تعویق صدور حکم در جرایم تعزیری درجه ۶ تا ۸ قابل اعمال است در حالی که تعلیق اجرای مجازات در جرایم تعزیری درجه ۳ تا ۸ قابل صدور رای است.

در این مطلب به مهمترین تفاوت ها و شباهتهای تعویق صدور حکم با تعلیق اجرای مجازات طبق قانون مجازات اسلامی مصوب ١٣٩٢ اشاره می گردد .

تفاوت های تعویق صدور حکم با تعلیق اجرای حکم

۱- تعویق صدور حکم ، صدور حکم محکومیت را به تاخیر می‌اندازد، ولی تعلیق اجرای حکم ، اجرای حکم را که می تواند مثلا  محکومیت متهم به تحمل زندان تعلیقی باشد معلق می‌نماید.

۲- پس از گذشت مدت تعویق دادگاه اقدام به صدور حکم مجازات یا معافیت از آن اقدام می‌نماید، ولی پس از مدت تعلیق یا مجازات بلا اثر می‌شود یا به اجرا درخواهد آمد. 

۳- تعویق در جرایم تعزیری درجه ۶ تا ۸ قابل اعمال است در حالی که تعلیق در جرایم تعزیری درجه ۳ تا ۸ قابل صدور رای است.

۴- مدت تعویق صدور حکم ۶ ماه تا ۲ سال است در حالی که مدت تعلیق اجرای مجازات ۱ سال تا ۵ سال است.

شباهت های تعویق صدور حکم با تعلیق اجرای حکم

1 – طبق مفاد ماده 46 قانون مجازات اسلامی شرایطی که به دادگاه اختیار می‌دهد که صدور حکم را معوق نماید یا اجرای حکم را معلق نماید یکی است و همان شرایط ذیل ماده ۴۰ است.

2 – تعویق و تعلیق هردو می‌تواند به شکل ساده یا به شکل مراقبتی اعمال شوند. تعویق یا تعلیق مراقبتی مستلزم اجرای تدابیر و دستورات دادگاه هستند.

3 – دستورات دادگاه در تعویق یا تعلیق مراقبتی وقتی باید صادر شوند که دستورات در زندگی مرتکب یا خانواده وی اختلال اساسی ایجاد ننمایند.

4 – جرایم ماده ۴۷ مشترکا قابل تعلیق و تعویق نیستند.

5 – تعویق قبل از صدور حکم است و تعلیق همراه با صدور حکم یا پس از آن است. قاضی اجرای احکام یا دادستان یا متهم می‌تواند پس از اجرای یک سوم مجازات از دادگاه تقاضای تعلیق مابقی اجرای مجازات را بنمایند.

6 – در صورت عدم اجرای دستورات دادگاه، توسط فردی که صدور حکمش معوق شده است دادگاه اختیار می‌یابد که تا نصف مدت مقرر در قرار به مدت تعویق اضافه نماید یا اقدام به صدور حکم نماید؛ و در تعلیق اگر دستورات دادگاه اجرا نشوند برای بار اول دادگاه می‌تواند یک تا دو سال به مدت تعویق اضافه نماید یا قرار تعلیق را لغو نماید؛ و برای بار دوم فقط می‌تواند قرار تعلیق را لغو نماید.

برای کسب اطلاعات بیشتر  در  خصوص تفاوت زندان تعلیقی یا زندان تعزیری می توانید مطلب  تفاوت حبس تعلیقی و حبس تعزیری  را مطالعه فرمایید .