انواع عقود بانکی

عقود در اسلام به قالب‌های تعیین‎شده برای روابط حقوقی افراد می‌پردازد. اگرچه برخی فقها قرارداد میان افراد را منحصر به همین موارد دانسته‌اند، اما اکثریت فقها معتقدند که خارج از این چارچوب نیز افراد می‌توانند به انعقاد قرارداد بپردازند. قانون مدنی ایران در ماده ۱۰ خود هر قراردادی را که مخالف صریح قانون نباشد، معتبر دانسته ‌است.

بانک‌ها در بانکداری اسلامی به طور مجاز به مردم تسهیلات مالی اعطا می‌کنند و مردم به طور غیرمستقیم در سرمایه‎گذاری شرکت دارند. عقود یازده‎گانه اسلامی عبارت‌ از موارد ذیل است:

 قرض‎الحسنه

قرض‎الحسنه قراردادی است که در آن یکی از طرفین قرارداد مقدار معینی از مال خود را در زمان حال به دیگری واگذار می‌کند. در مقابل، قرض‎گیرنده، متعهد می‌شود که عین مال یا قیمت آن را در زمان معین باز پس دهد. یک طرف قرارداد می‌تواند بانک و طرف دیگر مشتری بانک باشد.

 مضاربه

مضاربه قراردادی است که به موجب آن بانک سرمایه را تأمین می‌کند و طرف دیگر با آن به تجارت می‌پردازد و در نهایت سود حاصل از سرمایه بین بانک و طرف دیگر تقسیم می‌شود.

 مشارکت مدنی

مشارکت مدنی قراردادی بازرگانی است که به موجب آن دو یا چند شخص حقیقی یا حقوقی از جمله بانک، سرمایه نقدی یا جنسی خود را به شکل مشاع و به منظور ایجاد سود در هم می‌آمیزند.

 مشارکت حقوقی

مشارکت حقوقی فراردادی است که طی آن بانک قسمتی از سرمایه شرکت‌های سهامی جدید را تأمین یا قسمتی از سهام شرکت‌های سهامی موجود را خریداری می‌کند و از این طریق در سود آنها شریک می‌شود.

 فروش اقساطی 

فروش اقساطی به این معناست که بانک‌ها بنا به تقاضای کتبی مشتریان خود، ماشین‎آلات و تأسیساتی را که عمر مفید آنها بیش از یک سال است، خریداری می‌کنند و به صورت قسطی به مشتریان می‌فروشند.

 معاملات سلف

معاملات سلف نیز به این معناست که بانک محصولات تولیدی آینده بنگاه‌ها را پیش‎خرید می‌کند. این قرارداد از ناحیه فروشنده، پیش‎فروش یا قرارداد سلم نامیده می‎شود.

 اجاره به شرط تملیک

طبق قرارداد اجاره به شرط تملیک، بانک مورد اجاره را تهیه کرده و در اختیار مشتری قرار می‌دهد و در صورتی که مستأجر به تعهدات خود عمل کرده و اقساط را تأدیه نماید، در پایان مدّت اجاره، مالک عین مال مورد اجاره می‌شود.

 جعاله

طبق قرارداد جعاله، کارفرما تعهد می‌کند که در قبال عمل مشخص کارگزار یا عامل، اجرت معینی به او بپردازد.

 مزارعه

در قرارداد مزارعه، بانک زمین مشخصی را برای مدتی معین در اختیار طرف دیگر قرار می‌دهد تا در آن کشاورزی کند. در نهایت سود حاصل بین طرفین تقسیم می‌شود.

 مساقات

مساقات، قراردادی میان صاحب باغ و دیگری است که به ازای دریافت مقداری از محصول، کار نگهداری از باغ و برداشت را انجام می‌دهد.

 خرید دین

همچنین طبق قرارداد خرید دین، بانک‌ها می‌توانند اسناد و اوراق تجاری متعلق به واحدهای تولیدی، بازرگانی و خدماتی را تنزیل کنند.