نوازندگی در خیابان از منظر قانون
سایت مهداد در خصوص قوانین و ضوابط مربوط به نوازندگی و خوانندگی در معابر عمومی و خیابان ها گفتگویی با دکتر مهدی آقایی بازپرس دادسرای ارشاد انجام داده است که در ادامه نظر حوانندگان محترم را به این گفتگو جلب می نماییم .
آیا نوازندگی نیازمند اخذ مجوز است؟ اگر چنین است از کجا این مجوز باید اخذ گردد؟
بله، اگر بخواهیم دقیق به این موضوع نگاه کنیم مطابق ماده ۲ قانون سمعی بصری مصوب سال ۱۳۸۶ انجام هرگونه فعالیت در زمینه امور سمعی و بصری که جنبه‌ی تجاری دارد و به عبارتی فعالیت تجاری محسوب می‌شود، نیازمند اخذ مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. پس اگر خوانندگی یا نوازندگی تفننی(از روی سرگرمی و تفریح) باشد، نیازی به مجوز ندارد.
نوازندگی در سطح خیابانی چطور؟ آیا این نوازندگان باید مجوز اخذ کنند؟
نوازندگی خیابانی نیز با توجه به اینکه یک نوع فعالیت موسیقیایی سمعی و بصری محسوب می‌شود به نظر چنین مجوزی را لازم دارد. هرچند قانون مزبور حکایت از این دارد که افرادی باید از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در خصوص فعالیت سمعی بصری مجوز بگیرند که در این زمینه فعالیت تجاری- شغلی انجام می‌دهند. پس اگر شغل این افراد باشد و از این طریق امرار معاش می‌نمایند، باید مجوز اخذ نمایند. بهتر است بگوییم هرگونه خدمت عمومی مستلزم اخذ مجوز از نهاد مربوطه است و فعالیت موسیقی از این قاعده مستثنی نیست. به عبارتی مانند سایر صنوف و اتحادیه‌ها فردی که قصد راه‌اندازی یک محل کسب، شغل و تجارت مانند سوپرمارکت را دارد باید مجوز بگیرد. اما به نظر می‌رسد که نوازندگان خیابانی مانند دست‌فروش‌ها به خاطر اینکه رفتارشان به معنای واقعی شغل و تجارت محسوب نمیشود، بی‌نیاز از اخذ مجوز هستند و به عبارتی اگر مجوز نگیرند جرم موضوع ماده ۲ قانون سمعی بصری که همان فعالیت تجاری است را مرتکب نشده‌اند.
افرادی که احیاناً مثل مورد اخیر (قضیه نوازندگی در شهر رشت در شب شهادت امام حسن عسگری(ع)) اقدام به نوازندگی کنند، آیا جرمی صورت گرفته است؟
ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی دو نوع رفتار را جرم انگاری کرده است. در صدر ماده به افعال حرامی که علنی و متظاهرانه اتفاق می‌افتند و در قوانین کیفری جرم انگاری شده‌اند اشاره گردیده که هرکس این کارها را در اماکن عمومی انجام دهد مرتکب جرم شده و دو شرط اصلی دارد ۱-فعل افراد حرام باشد. ۲- فعل این‌ها قبلاً در قوانین جزایی مختلف جرم انگاری شده باشد. این در حالی است اولاً تردید جدی وجود دارد که آیا افعال این‌ها حرام است یا نه؟ دوم اینکه صرف نوازندگی خیابانی در هیچ‌یک از قوانین جرم انگاری نشده است. به عبارتی هرچند این اعمال در اماکن عمومی اتفاق افتاده ولی به خاطر اینکه رفتارشان از قبل جرم‌انگاری نشده و از این لحاظ فاقد وصف کیفری است و هم‌چنین تردید جدی در حرام بودن افعال این‌ها (نوازندگی) وجود دارد، لذا با صدر ماده ۶۳۸ تطبیق ندارد. ولی همان‌طور که عرض کردم این جرم دو قسمت صدر و ذیل دارد. در ذیل ماده به یک رفتار دیگر اشاره شده و مقرر شده است هر فعلی که عفت عمومی را جریحه‌دار کند. عفت عمومی جامعه ما از یک‌زمانی به یک‌زمان دیگر و از یک مکانی به یک مکان دیگر متفاوت است. آری به خاطر شب شهادت بودن، این رفتار موجب جریحه‌دار شدن افکار و احساسات عمومی میگردد؛ اگر همین کار در شب فردای واقعه صورت می‌پذیرفت، به‌نوعی آغاز امامت حضرت قائم (عج) بود و نه تنها عفت عمومی را جریحه‌دار نمی‌کرد، بلکه خوشایند هم بود.
به عنوان مثال فردی در روز عاشورا بدون اینکه بخواهد کار شبیه‌خوانی یا تعزیه انجام دهد، لباس قرمز بپوشد و حرکاتی انجام دهد که عفت عمومی جریحه‌دار شود و همه آن فرد را به یکدیگر نشان دهند. در حالی‌که در غیر آن ایام، اخلاق عمومی جریحه دار نمیشود. یا اینکه اگر فردی در ایام عادی در خیابان غذا بخورد، عفت عمومی جریحه‌دار نمیشود ولی اگر همین کار را در ایام ماه مبارک رمضان انجام دهد عفت عمومی جریحه‌دار می‌شود و به خاطر همین روزه‌خواران علنی و متظاهر را بر اساس ذیل ماده ۶۳۸ مجازات می‌کنند. لذا زمان در ایجاد یا تقویت اخلاق و عفت عمومی حائز اهمیت است.
در مواردی که برخورد با نوازندگان مجاز است، چه نهادی و چگونه باید برخورد کند؟
در خصوص نحوه رفتار با این قشر، مردم حق ندارند باعث تخریب وسایل، ضرب‌وجرح و توهین شوند. به عبارتی در برخورد با جرم مردم حق ندارند خود مرتکب نقض قانون شوند. در مبارزه و مقابله با جرم، قانون نهادی به اسم ضابطین پیش‌بینی کرده و باید در این‌گونه موارد ضابطین ورود پیدا کنند. در این رابطه مردم می‌توانند با ضابطین تماس بگیرند و پلیس باید آلات موسیقی را با رعایت احترام و حقوق شهروندی جمع‌آوری کند و متهمان را به مرجع انتظامی هدایت کند.
هرگونه برخورد مردم با نوازندگان، اعم از ضرب‌وجرح، تحقیر، توهین و تخریب آلات موسیقی خود نقض قانون و جرم محسوب می‌شود. مردم حق ندارند در برخورد با یک رفتار مجرمانه، خودشان واکنش نشان دهند. پس قانون‌گذار در این خصوص نهادهای خاصی مثل نیروی انتظامی را پیش‌بینی کرده است.
با توجه به اینکه خریدوفروش آلات موسیقی آزاد است و کلاس‌های موسیقی هم برگزار می‌شود، چطور به‌کارگیری هم‌زمان‌شان جرم است؟
در این خصوص به نتیجه، ترکیب و برآیند آلات موسیقی توجه می‌شود؛ مثل گیتار الکتریکی که فقط برای غناء است. برخی از سازها هم تنها در موسیقی مذهبی و غیر غنائی استفاده می‌شود، مثل سنج و ترومپت و… . در این رابطه باید فکر کنیم این سازها را نمی‌بینیم و بررسی کنیم که آیا با شنیدن صدای موسیقی حالت طرب و از خود بیخود شدن به خودم می‌گیریم یا خیر؟
در خصوص نوازندگان دوره‌گردی که در ایام استراحت شهروندان اقدام به نوازندگی می‌کنند و بعضاً موجب آزار و اذیت مردم را فراهم می‌کنند، چه باید کرد؟ آیا در این رابطه قانونی وجود دارد؟
اولاً برخلاف برخی کشورها مقرره‌ی صریحی در این خصوص وجود ندارد و به استفاده از ابزارهای موسیقی نامتعارف با ارتعاش صوتی زیاد اشاره نشده و جرم انگاری یا مقرره‌ای وضع نشده است. البته براساس ماده ۲۹ لایحه‌ی هوای پاک: «ایجاد هرگونه آلودگی صوتی توسط منابع ثابت و متحرک، ممنوع است و در مورد منابع ثابت، متخلف به پرداخت جریمه نقدی از ۱۰ میلیون (۱۰.۰۰۰.۰۰۰) تا ۲۰ میلیون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال محکوم می‌شود». هرچند بحث موسیقی خیابانی ارتباطی به این مقرره ندارد و این ماده بیشتر در خصوص کارخانه‌ها و وسایل نقلیه است. پس ناگزیر به مراجعه به مواد عمومی خصوصاً قوانین جزایی هستیم.
حسب ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی در کتاب تعزیرات، هرکس با هیاهو و جنجال یا حرکات غیرمتعارف یا تعرض به افراد موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی گردد یا مردم را از کسب‌وکار بازدارد به حبس از سه ماه تا یک سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد. البته این در صورتی است که سروصدا و هیاهو مخل آسایش عمومی باشد نه یک نفر؛ زیرا امکان دارد یک نفر اعصابش ضعیف باشد یا فقط یک نفر در خانه مریض نگهداری کند که ماده این را شامل نمیشود. باید سروصدا به حدی باشد که مثلاً همه در کوچه اعتراض کنند یا موجب اخلال در نظم و رفت‌وآمد مردم شود و کوچه را بند بیاورند. مثلاً فرد در حال نوازندگی باشد و چند نفر در اطرافش جمع شوند و رقص و پایکوبی و تجمع ایجادشده موجب اخلال در رفت‌وآمد مردم و نظم کوچه گردد. در این حالت بر اساس ماده مذکور، جرم اخلال در نظم عمومی و سلب آسایش عمومی صورت گرفته است و شاکی می‌تواند به دادسرای محل وقوع جرم و یا کلانتری مراجعه و اعلام شکایت کند. پس نکته‌ای که نباید فراموش شود هرگونه نوازندگی خیابانی باعث تحقق جرم مزبور نمیشود بلکه باید به‌گونه‌ای باشد که آسایش عمومی آن محل با سروصدای عجیب‌وغریب مختل شود و همه یا اکثر مردم از خانه بیرون بیایند.
بعضاً ممکن است هیئت‌های سینه‌زنی زمان طولانی و نیمه‌شب در یک کوچه طبل بزنند و با بلندگو نوحه‌خوانی کنند. در این رابطه دیدگاه قانونی چیست؟
در مورد هیئت‌های مذهبی هم همان‌گونه است چرا که ماده ۶۱۸ قانون تعزیرات برای رفتارهایی که آسایش و نظم عمومی را بر هم می‌زند، استثنا قائل نشده است و حتی حضور و تردد هیئت‌های مذهبی در کوچه و خیابان می‌تواند با وجود شرایط مقرر در ماده، واجد وصف مجرمانه باشد. هدف مقدس داشتن باید در چارچوب و اجرای قانون باشد و مثلاً در حسینیه یا تکایا باشد و هیچ‌کس حق ندارد با هدف مقدس عزاداری یا نماز جماعت قانون را نقض کند. موارد اشاره‌شده جزء شعائر مذهبی ماست ولی نه با نقض قانون و راه‌بندان. در این رابطه مسجد، مصلا، تکیه، حسینیه و… برای عزاداری و نماز جماعت پیش‌بینی شده است.
آیا نوازندگی در سطح شهر به لحاظ شرعی مجاز است؟
شرع مقدس در مورد آلات موسیقی یعنی ساخت، نگهداری، حمل و فروش و هم‌چنین نواختن با این آلات یک تقسیم‌بندی دارد که می‌گوید اگر موجب غناء و از خود بیخود شدن و حالت رقص و طرب و… باشد، حرام است و واکنش شرع، حرمت این گونه رفتار است. ولی اگر موسیقی باشد که موجب غناء و طرب و رقص نشود، هیچ مشکلی ندارد. اگر در خیابان آهنگ‌های میهنی و سنتی مانند آنچه که در صداوسیما نواخته و پخش می‌شود و غیرغنائی است، بنوازند یا بخوانند؛ واکنش شرع قطعاً حرمت نخواهد بود. ملاک غنائی بودن نوعی و عرفی است یعنی عامه مردم باید آن موسیقی را طرب‌انگیز بدانند.
برخی با آهنگ محلی هم حرکات موزون انجام می‌دهند. در این خصوص چگونه است؟
در قانون درباره آهنگ بومی، محلی و غیره چیزی ذکر نشده است. هرچند عرف محلی، باید آن را موسیقی غنائی بداند. در حقوق اسلام به عرف خیلی اهمیت داده شده است؛ مثلاً اینکه آیا عرف مناطق کردنشین این موسیقی را غنائی و طرب‌انگیز می‌داند یا خیر؟ ترکمن‌ها یا بیرجندی‌ها چطور؟ مثلاً در خیلی از مناطق ایران عزیزمان رقص با چوب وجود دارد و این به عرف محل بستگی دارد.
برگرفته از مهداد
ثبت ديدگاه