مالیات مبلغی است که به صورت رایگان، بلاعوض و الزامی توسط شهروندان یک جامعه به طور مستقیم یا غیرمستقیم پرداخت می‌شود. مالیات‌ها از مهمترین منابع تأمین بودجه‌ کشور است و در برخی موارد شهروندان به جای پرداخت مالیات، از آن فرار می‌کنند. 
با توجه به اهمیت پرداخت مالیات، فرار مالیاتی می‌تواند موجب کاهش درآمد مالیاتی دولت و همچنین اختلال در بودجه‌ سالانه شود. از این رو، قانونگذار فرار مالیاتی را از طریق جرم‌انگاری، ممنوع اعلام کرده و برای آن مجازات در نظر گرفته است.
منظور از فرار مالیاتی هرگونه تلاش غیرقانونی برای پرداخت نکردن مالیات است. فرار مالیاتی ممکن است به روش‌های گوناگونی صورت بگیرد، اما در همه‌ این روش‌ها فرد تلاش می‌کند که مالیات خود را به صورت کامل پرداخت نکرده یا اینکه آن را به صورت ناقص پرداخت کند. 
نوع رفتار فرد در جرم فرار مالیاتی می‌تواند مختلف باشد. مطابق قانون اگر فرد با قصد فرار از پرداخت مالیات و با آگاهی، مرتکب رفتار‌های زیر شود، جرم فرار مالیاتی تحقق پیدا می‌کند:
اگر به ترازنامه و حساب سود و زیان یا دفاتر اسناد و مدارکی که برای تشخیص مالیات ملاک عمل بوده و بر خلاف حقیقت تنظیم شده است، استناد کند.
اگر برای سه سال متوالی (پشت سر هم) اظهارنامه‌ مالیاتی و ترازنامه و حساب سود و زیان ارائه نکند. در صورتی که فعالیت اقتصادی و درآمد خود را مخفی کند.
در صورتی که مانع از آن شود که مأموران مالیاتی که به عنوان بازرس مالیاتی مکلف به انجام این امور هستند، به اطلاعات مالیاتی و اقتصادی خود او یا اشخاص ثالث دسترسی داشته باشند.
اگر مأمور وصول یا کسر مالیات پرداخت‌کنندگان دیگر باشد و این وظیفه را در مواعد مقرر قانونی انجام ندهد.
در صورتی که معاملات و قرارداد‌های خود را به نام دیگران تنظیم کند یا معاملات و قرارداد‌های اشخاصی که موظف به پرداخت مالیات هستند را برخلاف واقع به نام خود تنظیم کند.
اگر از کارت بازرگانی اشخاص دیگر برای فرار مالیاتی استفاده کند همچنین در صورتی که فعالیت‌های خود را طوری قلمداد کند که گویا مشمول معافیت مالیاتی بوده ‌است، جرم فرار مالیاتی تحقق پیدا می‌کند.

 مجازات‌های مقرر برای جرم فرار مالیاتی

در فرار مالیاتی نوع مجازاتی که قانونگذار برای اشخاص عادی در نظر گرفته، متفاوت از مجازاتی است که برای شرکت‌ها یا مؤسسات پیش‌بینی کرده است. این مجازات‌ها به شرح ذیل است:
الف) مجازات اشخاص عادی که مالیات خود را پرداخت نمی‌کنند، حبس بیش از ۶ ماه تا ۲ سال، جزای نقدی بیش از دو میلیون تا ۸ میلیون، شلاق از ۳۱ ضربه تا ۷۴ ضربه، محرومیت از حقوق اجتماعی برای مدت بیش از ۶ ماه تا ۵ سال، انتشار حکم محکومیت قطعی در رسانه‌ها؛  پرداخت اصل مالیات به همراه جریمه‌های قانونی و جبران ضرر و زیان وارده به دولت است.
ب) مجازات شرکت‌ها و مؤسساتی که مرتکب جرم فرار مالیاتی شوند، ممنوعیت از یک یا چند فعالیت شغلی برای مدت ۶ ماه تا ۲ سال و  ممنوعیت از صدور برخی اسناد تجاری است.
در حالتی که شرکت‌ها و مؤسسات دست به فرار مالیاتی می‌زنند، در عمل یک شخص که می‌تواند سمت مدیرعامل، کارمند یا هر سمت دیگری داشته باشد، این کار را انجام می‌دهد. در این حالت علاوه بر اینکه شرکت یا مؤسسه‌ مزبور به مجازات قانونی محکوم خواهد شد، برای این شخص نیز به صورت جداگانه مجازات تعیین می‌شود.
پ) برخی از اشخاص که موظف به گزارش دادن فرار مالیاتی هستند، اما این کار را انجام نمی‌دهند، مجرم هستند.
نکته‌ قابل توجه آن است که در برخی موارد گزارش نکردن فرار مالیاتی هم جرم است.
طبق قانون اگر حسابرسان، حسابداران، مأموران مالیاتی و کارکنان بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری مطلع شوند که شخص یا اشخاصی مرتکب جرم فرار مالیاتی شده‌اند، اما آن را گزارش نکنند به تحمل ۶ ماه حبس، پرداخت ۲ میلیون تومان جزای ‌نقدی، ۳۱ ضربه شلاق و محرومیت از حقوق اجتماعی برای مدت ۶ ماه محکوم خواهند شد. 
شخاص عادی هم می‌توانند در صورت مواجه شدن با فرار مالیاتی آن را گزارش کنند، اما گزارش نکردن آنها جرم نیست.

برگرفته از حمایت