موارد معافیت از پرداخت هزینه دادرسی

برخی از نهادها بنا‌بر مصالحی از پرداخت هزینه دادرسی معاف شده‌اند که عبارتند از بقاع متبرکه خاص، هلال احمر، دعاوی مربوط به اراضی شهری و توسعه مسکن که در ماده ۱۰ قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن مصوب ۱۳۸۷ آمده است.

با توجه به ماده ۵۰۳ قانون آیین دادرسی مدنی که به ماده ۳ قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین مصوب ۱۳۷۳ و اصلاحات بعدی آن ارجاع شده است، نحوه محاسبه هزینه دادرسی، در انواع دعاوی و درخواست‌ها و مراجع مختلف حسب قانون مزبور با اعمال اصلاحات قانون بودجه ۱۳۹۶ صورت می‌گیرد که در دعاوی مالی و غیرمالی متفاوت است.

برخی از نهادها بنا‌بر مصالحی از پرداخت هزینه دادرسی معاف شده‌اند که عبارتند از بقاع متبرکه خاص، هلال احمر، دعاوی مربوط به اراضی شهری و توسعه مسکن که در ماده ۱۰ قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن مصوب ۱۳۸۷ آمده است. در این ارتباط باید توجه شود فقط پرونده‌های مربوط به قوانین اشاره شده مطروحه، از جانب وزارت مسکن و شهرسازی و سازمان‌ها و ادارات تابعه آن در هر یک از مراحل دادرسی (بدوی، تجدیدنظر و …) معاف است. اما سایر پرونده‌های قضایی مراجع مزبور چنین معافیتی ندارد. به‌عنوان مثال اگر وزارت مسکن و شهرسازی در رابطه با قرارداد نگهداری تاسیسات مجموعه خود با شرکت خدماتی اختلافی داشته باشد، مشمول معافیت قانونی مزبور نخواهد بود.

مورد بعدی صندوق تامین خسارات بدنی است. در ماده ۲۱ قانون بیمه اجباری خسارات وارده به اشخاص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه مصوب ۱۳۹۵ صندوقی به نام صندوق خسارت‌های بدنی وجود دارد که وظیفه‌اش اینست که اگر به‌عنوان مثال جسد فردی یا مصدومی در خیابان رها شده باشد و مشخص باشد صدمه یا فوت ناشی از تصادفات رانندگی است و راننده شناسایی نشود، این صندوق تمام خسارت‌ها و دیه مصدوم یا متوفی را پرداخت می‌کند و وقتی این صندوق خسارات را داد، جانشین فرد خسارت‌دیده می‌شود و در جهت شناسایی فرد مقصر پیگیری های لازم را انجام می‌دهد، تا اگر مقصر را پیدا کرد خسارت‌ها را از او بگیرد. لذا قانونگذار طرح دعاوی از طرف این صندوق را از پرداخت هزینه‌های دادرسی و اوراق و حق‌الاجرا معاف کرده است. این مورد در تبصره ۴ ماده ۲۴ قانون مزبور درج شده است.

معافیت ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره) و دعاوی مربوط به منابع و اراضی ملی از دیگر موارد معافیت‌هاست. دادستان در طرح دادخواست ضرر و زیان ناشی از جرم، راساً جبران آن را بدون پرداخت هزینه دادرسی درخواست می‌نماید.

اشخاصی هم که تحت حمایت کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی هستند به‌موجب تبصره ماده ۵ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، از پرداخت هزینه دادرسی معاف می‌باشند. همین حکم به موجب قانون الحاق یک تبصره به ماده ۵۰۵ قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۹۴ به سایر دعاوی این اشخاص؛ یعنی اشخاص تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی(ره) و تحت پوشش بهزیستی تسری پیدا کرده است.

رسیدگی شورای حل اختلاف به دعاوی مشمول ماده ۸ قانون شورای حل اختلاف که تراضی دو طرف برای صلح و سازش در کلیه امور مدنی و حقوقی، کلیه جرایم قابل گذشت و جنبه خصوصی جرایم غیرقابل گذشت است که نیازی به پرداخت هزینه‌دادرسی ندارد.

 درخواست مطالبه خسارت موضوع ماده ۱۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی که به موجب همین ماده، از پرداخت هزینه دادرسی معاف است. این ماده مقرر می‌دارد: درصورتي‌كه قرار تأمين اجرا گردد و خواهان به ‌موجب رأي قطعي محكوم به بطلان دعوا شود و يا حقي براي او به اثبات نرسد،‌ خوانده حق دارد ظرف بيست روز از تاريخ ابلاغ حكم قطعي، خسارتي را كه از قرار تأمين به ‌او وارد شده است، با تسليم دلايل به دادگاه صادركننده قرار،‌ مطالبه كند. مطالبه خسارت در اين مورد بدون رعايت تشريفات آيين‌ دادرسي مدني و پرداخت هزينه دادرسي صورت مي‌‌گيرد. مفاد تقاضا به ‌طرف ابلاغ ‌مي‌‌شود تا چنانچه دفاعي داشته باشد ظرف ده روز از تاريخ ابلاغ با دلايل آن را عنوان نمايد. دادگاه در وقت فوق‌‌العاده به ‌دلايل طرفين رسيدگي و رأي ‌مقتضي صادر مي‌‌نمايد. اين رأي قطعي است. درصورتي‌كه خوانده در مهلت مقرر مطالبه خسارت ننمايد وجهي كه بابت خسارت احتمالي سپرده شده‌ به درخواست خواهان به او مسترد مي‌‌شود.

در سایر موارد مثل دعاوی دولت به‌هیچ وجه معافیتی وجود ندارد، مگر موارد اعسار که قبلاً توضیحات مفصلی خدمتتان ارائه دادیم.

برگرفته از مهداد